با توجه به اینکه مساله رهبری و امامت در جامعه ی اسلامی پس ازرسول خدا (صلی الله علیه و آله) یکی از مسائل مهم و اساسی برای هر مسلمانی میباشد و در طول تاریخ معرکه ی آراء گردیده است مناسب دیدیم با توجه به ایام شهادت امام رضا (علیه السلام)، امامت را به اختصار از دید آن حضرت که مرجعیت علمیشان مورد اتفاق شیعه و سنی میباشد(1)بررسی نماییم.
عبد العزیز بن مسلم یکی از اصحاب امام رضا (علیه السلام) است که در آیامی که امام رضا (علیه السلام) در مرو حضور دارند تازه به مرو وارد میشود و در همان بدو ورود وارد مسجد جامع شده و اجتماع مردمی را مشاهده میکند که در مورد امامت به بحث و گفتگو نشسته اند و دارای اختلاف نظر فراوان می باشند، او این واقعه را برای امام بیان میکند امام تبسمی نموده و قطراتی از دریای علمشان را برکویر عقل عبد العزیز میچکاند وخوشبختانه تاریخ این بیانات فاخر را برای ما تحفه اورده است.
امام رضا (علیه السلام) ابتدا اشاره ای به رسالت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) و کامل بودن دین اسلام نموده ومیفرمایند :« خداوند تبارک وتعالی زمانی روح رسول اکرم را گرفت که دین اسلام را کامل نمود و قرآن را که در آن تفصیل وبیان تمام حلال وحرام وحدود و احکام و تمامی آنچه که مورد نیاز است را بر پیامبر نازل فرمود» .(2)
در ادامه امام برای اثبات این حرفها آیاتی از قرآن کریم را شاهد می آورند که مورد اتفاق همه مسلمانان می باشد، و شیوه ای مناسب برای بحث وگفتگو بین فرق مختلف را به ما می آموزند یعنی استدلال به آیات برای اثبات مدعا.
امام برای کامل بودن قرآن وفروگذار نکردن مایحتاج انسانها این آیه را ذکر میکنند، “ما فرطنا فی الکتاب من شی”(3) سپس امام اشاره به آیه دیگری مینمایند و میفرمایند :«خداوند متعال فرموده “الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا»(4) آیه ای که علمای شیعه بالاتفاق و بزرگانی از اهل سنت مانند محمد بن جریر طبری،ابی نعیم اصفهانی،خطیب بغدادی،حسکانی،ابن عساکر وابن جوزی وسیوطی(5){ و دیگرانی که ذکرنام همه ی آنها مجالی بیش از این می طلبد} بر نزول این آیه در باره ی واقعه ی غدیر و انتخاب امیر المومنین علی (علیه السلام)،اتفاق نظر دارند.
امام رضا (علیه السلام) می فرمایند:«خداوند امامت را تمام کننده دین قرار داد و پیامبر امام علی (علیه السلام) را به عنوان علم و امام مردم قرار داد و آنچه مردم به آن نیاز داشتند برایشان بیان نمود وکسی که گمان کند پیامبر اکرم دینش را کامل نکرده است، با این کار کتاب خدا را رد کرده وکافر گردیده است»(6)
تا اینجا امام (علیه السلام) اثبات کردند که امامت از اموریست که مردم به آن احتیاج داشته و در قرآن هم به آن اشاره شده است و اتمام دین به بیان مساله امامت صورت گرفته است ولی سوالی باقی میماند آن اینکه پس از پذیرفتن اصل امامت چه اشکالی دارد تعیین آن با مردم باشد؟ امام در ادامه در صدد پاسخ این سوال برآمده ومی فرمایند: «آیا مردم قدر و منزلت این مقام را میدانند تا اختیار انتخاب با آنهاباشد؟ همانا امامت بزرگتر ورفیع تر از آن است که عقول مردم آن را دریابد و با رای خود امامی را انتخاب کنند، زیرا که امامت منصبی است که خداوند متعال پس از نبوت وخلیل الرحمن بودن حضرت ابراهیم به عنوان سومین مقام به ایشان عطا نمود».(7)
وباز امام(علیه السلام) به آیات مورد قبول مردم استشهاد می نمایند مانند آیه “انی جاعلک للناس اماما”(8)وآیه “ومن ذریتی “(9) که کلام حضرت ابراهیم (علیه السلام) پس از خوشحالی بدست آوردن این مقام بلند است، خدای متعال در پاسخ دعای حضرت ابراهیم (علیه السلام)،دعایش را در اولاد غیر ظالم او مستجاب می فرمایند .
علامه طباطبایی(ره)در ذیل این آیه از استادشان نقل می فرماید که این آیه بیان می دارد عهد امامت به کسانی که در طول زندگیشان ولو قبل از اسلام، مرتکب ظلمی شده باشند نمی رسد(10) وچه ظلمی بالاتر از شرک به خدا؟؟؟
سپس حضرت می فرمایند: در هر نسلی از ذریه ی ابراهیم (علیه السلام) عده ای پاک بودند و برگزیده تا اینکه نوبت به رسول اکرم (صلی الله علیه و اله)رسید “ان اولی الناس بابراهیم للذین اتبعوه وهذا النبی والذین امنوا والله مع المومنین”(11)وبعد رسول اکرم به فرمان خدا علی (علیه السلام)را انتخاب کرده و امامت را در او و ذریه ی پاک او قرار می دهد، آنهایی که خداوند علم و ایمان را به آنها ارزانی کرده است.
و با توجه به آیه ی”فقال الذین اوتوا العلم و الایمان لقد لبثتم فی کتاب الله الی یوم البعث “(12) این مقام در فرزندان امام علی (علیه السلام) است تا روز قیامت. و اگرچه بعد از پیامبر، پیامبری نیست و وحی تشریعی قطع گردیده ولی امامان معصوم از ذریه ی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) اگر چه پیامبر نیستند ولی حضور پیامبر گونه دارند، به آنها وحی تشریعی نمی شود تا حکم تازه ای بیاورند؛ اما از مقام وجایگاه ولایت، کار پیامبرانه می کنند. چون ولایت باطنی انبیاء در امام معصوم نیر بروز و ظهور دارد(13)
در ادامه حضرت با عباراتی ژرف و بلند امامت را توصیف می کنند و می فرمایند:« امامت جایگاه انبیاست، میراث اوصیاست،امامت خلافت الله است، خلافت رسول الله است، مقام امیر المومنین است، میراث امام حسن و امام حسین است و در چند مورد می فرمایند: فمن این یختار هولاء الجهال».
حضرت باز توصیفاتی از این عهد اللهی می آورند و پس از آوردن عبارات بی بدیل کلامشان را به پایان می برند(14).
نتیجه :
با اثبات این مطلب که مقام امامت مقام رفیعی است مانند مقام نبوت بلکه بالاتراز آن و عقل مردم از درک این مقام قاصراست؛ انتخاب فرد شایسته در اختیار همان کسی است که پیامبران را انتخاب نموده یعنی خدای متعال نه رای گیری و انتخابات.!
ذات نا یافته از هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش
و السلام علی من اتبع الهدی
عباس لکزا بابکی
———————————————
1-رجوع به ،الذهبی – سیر اعلام النبلا- ج 9ص392 چ9 موسسه الرساله بیروت؛ و زرکلی- الاعلام ج 5 ص26؛ رضوانی، علی اصغر،مرجعیت دینی اهل بیت ص530چ 2 جمکران قم.
2-صدوق،عیون اخبار الرضاج 2ص196.
3-انعام/ 38.
4-مائده/ 67.
5-رجوع به ،نگرشی نو به غدیرص49، علی اصغر رضوانی.
6-عیون اخبار الرضاج2ص197
7-همان.
8-بقره/ 124.
9-همان.
10-طباطبایی محمد حسین ،المیزان ج2ص274. و قد سئل بعض أساتيذنا رحمة الله عليه: عن تقريب دلالة على عصمة الإمام.فأجاب: أن الناس بحسب القسمة العقلية على أربعة أقسام: من كان ظالما في جميع عمره، و من لم يكن ظالما في جميع عمره، و من هو ظالم في أول عمره دون آخره، و من هو بالعكس هذا. و إبراهيم ع أجل شأنا من أن يسأل الإمامة للقسم الأول و الرابع من ذريته، فبقي قسمان و قد نفى الله أحدهما، و هو الذي يكون ظالما في أول عمره دون آخره، فبقي الآخر، و هو الذي يكون غير ظالم في جميع عمره انتهى.
11-آل عمران/67.
12- الروم/56.
13-جوادی آملی ،عبدالله ،امام مهدی موجود موعود، ص55-54، نشر اسراءچ2 سال1387.
14-عیون اخبار الرضاج2ص18.
