بسم الله الرحمن الرحیم
اتحاد شیعه و سنی در منظومه فکری امام خمینی (ره)
محمد باغچیقی[1]
چکیده:
تعامل و وحدت شیعه و سنی از جمله مسائلی است که پيوسته مورد سفارش عالمان ديني بوده است. امام خمینی (ره) به عنوان يكي از انديشمندان بزرگ اماميه در طول حیات مبارک خويش به اين امر توجه ویژه‌ای داشته است. از منظر امام خميني (ره) اتحاد میان مسلمانان راه حلی برای غلبه بر دشمنان مشترک و همچنین تفرقه مسلمین را به نفع مستکبران است، از اين رو ايشان آحاد امت اسلامی را همواره به اتحاد و برادری دعوت نموده است.
واژگان کلیدی: امام خمینی(ره)، تعامل با اهل سنت، وحدت، اتحاد، اهل سنت، توصیه، صحیفه امام (ره)، سخنرانی.
مقدمه
در گذر تاریخ، همواره بسیاری از عالمان و اندیشمندان مسلمان در تلاش بوده اند تا حکومتی اسلامی تشکیل دهند که قرآن و سنت محور قانونگذاری و عمل همه آحاد آن حکومت قرار گیرد. چنانکه مقام معظم رهبری (حفظه الله) در دیدار با روح انیون و طلاب شیعه و سنی کردستان فرمودند: «مرحوم سید قطب در یکی از نوشتههایش حرفی دارد که من از چهل سال قبل یا شاید بیشتر که این حرف را دیدم، دائماً در ذهن من هست. او میگوید اگر طرفداران و داعیان اسلام – مضمون حرف این است. حالا جزئیات حرف چون خیلی قدیم دیدم، یادم نیست – به جای نوشتن این همه کتاب، به جای این همه تبلیغات، به جای این همه سخنرانی، اداره این همه مسجد، یک کار برای ترویج اسلام بکنند، آن کار از همه این کارها تأثیرش بیشتر است. و آن اینکه در گوشهای از دنیا – به ذهنم است میگوید در یک جزیرهای دور افتادهای – یک حکومت اسلامی تشکیل بدهند؛ نفس تشکیل یک حکومت اسلامی در گوشهای از این دنیای بزرگ اثرش از هزاران کتاب، هزاران سخنرانی، هزاران مطلب نکتهدار در ترویج دین، بیشتر است.» (سخنرانی رهبر انقلاب در دیدار با روح انیون و طلاب شیعه و سنی استان کردستان در تاریخ 23 اردیبهشت 1382)؛
در این میان، امام خمینی (ره) در سال 1357 هجری شمسی موفق شد با عنایت پروردگار و همکاری مردم ایران حکومتی اسلامی پی ریزی کند که قوانینش برخاسته از قرآن کریم و سنت معصومین (علیهم السلام) بوده است. بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی ایران، با الهام گرفتن از آیات و روایات اسلامی، مکررا بر اموری تاکید کرده اند که عمل به آن امور، موجبات سعادت امت اسلامی را فراهم می آورد. تعامل و وحدت با اهل سنت از جمله این تاکیدات است که می توان آن را از جمله کلیدی ترین و پرتکرار ترین توصیه های امام خمینی (ره) قلمداد کرد. نگارنده در نوشتار حاضر قصد دارد به برخی از آراء و اندیشه های امام خمینی (ره) راجع به تعامل با اهل سنت، اشاره کند.
تعامل با اهل سنت در منظومه فکری امام خمینی(ره)
بدیهی است که به استناد متون دینی، تعامل دوستانه و اتحاد میان مسلمین، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. به طور کلی آراء و نظرات امام خمینی (ره) در مورد اتحاد میان مسلمانان و پرهیز از تفرقه را می توان به 3 محور اساسی تقسیم کرد.
1: تاکید بر اتحاد مسلمین و پرهیز از تفرقه
یکی دیگر از محورهای قابل مشاهده در پیام ها و سخنرانی های امام خمینی (ره)، تاکید بر وحدت میان مسلمانان و پرهیز از تفرقه بوده است. چنانکه ایشان در دیداری که 17 بهمن 1357 با طلاب و فضلای حوزه علمیه قم داشتند، با تاکید بر این مطلب که «واجب است بر همه مسلمين كه با هم باشند»، همچنین می فرمایند: «در اسلام بين شيعه و سنى ابداً تفرقه نيست؛ بين شيعه و سنى نبايد تفرقه باشد. بايد وحدت كلمه را حفظ كنيد. ائمه اطهار (علیهم السلام) ما سفارش كردند به ما كه بپيونديد با هم؛ و با هم اجتماعمان را حفظ كنيم.» (امام خمينى(ره)، روح الله، صحيفه امام، ج6، ص83)
امام خمینی (ره) در پیامی نیز که به مناسبت فرارسیدن ایام حج سال 1358 هجری شمسی صادر کردند می نویسند: «لازم است برادران ايرانى و شيعيان ساير كشورها از اعمال جاهلانه، كه موجب تفرق صفوف مسلمين است احتراز كنند و لازم است در جماعات اهل سنت حاضر شوند و از انعقاد و تشكيل نماز جماعات در منازل و گذاشتن بلندگوهاى مخالف رويّه اجتناب نمايند.» (امام خمينى(ره)، روح الله، صحيفه امام، ج10، ص62)
در پیام امام خمینی (ره) که در سال 1359 خطاب به حجاج نوشته شده، چنین آمده است: «از ملى گرايى خطرناكتر و غم انگيزتر، ايجاد خلاف بين اهل سنت و جماعت با شيعيان است، و القاى تبليغات فتنه انگيز و دشمن ىساز بين برادران اسلامى و ايمانى است.
و بحمد اللَّه تعالى در انقلاب اسلامى ايران هيچ اختلافى بين اين دو طايفه وجود ندارد و همه با دوستى و اخوت در كنار هم زندگى مىكنند.» (امام خمينى(ره)، روح الله، صحيفه امام، ج13، ص209)
بنابراين امام خمینی (ره) به صورت مکرر بر اتحاد و همدلی ميان امت اسلامی و پرهیز از تفرقه تاکید کرده است. نكته بايسته تامل چرايي پافشاري بر وحدت اسلامي در منظومه فكري امام خميني (ره) است؛ اين امر مبتني بر واكاوي آراء ايشان است كه در ادامه ذكر مي‌گردد.
2: فلسفه ضرورت اتحاد میان مسلمانان
پس از فهم اصل اتحاد مسلمانان و دوري از تفرقه در انديشه امام، كاوش درباره فلسفه مسئله ياد شده، امري ضروري است. با جستجویی اجمالی، دلیل تاکید فراوان ایشان بر مسئله تقریب بین مذاهب اسلامی نیز روشن می شود. امام خمینی (ره) با عنایت به اینکه مستکبران عالَم، دشمن مشترک تمامی مسلمانان هستند، تصریح می‌کنند برای در امان ماندن از آسیب های احتمالی کفار و همچنین برای خارج شدن از تحت سلطه آنان، امت اسلامی بر اتحاد و وحدت، نیازی مبرم و حیاتی دارد. امام خمینی (ره) در این باره می فرمایند: «اگر ملتهاى مُسلِم، كه تقريباً يك ميليارد جمعيت هستند، اينها برادر با هم باشند و به برادرى با هم رفتار كنند، هيچ آسيبى بر اينها واقع نمى شود و هيچ يك از ابرقدرتها قدرت اينكه تجاوز به آنها بكنند ندارند. برادرها، بايد متوجه اين معنا باشند.» (امام خمينى (ره)، روح الله، صحيفه امام، ج13، ص133 و 134)
امام خمینی (ره) در عبارت دیگری نیز می فرمایند: «اگر مسلمين وحدت كلمه داشتند، امكان نداشت اجانب بر آنها تسلط پيدا بكنند.» (امام خمينى (ره)، روح الله، صحيفه امام، ج6، ص83.)
بنابر مطالب پيش گفته اتحاد مسلمانان به ضرر مستکبران عالَم است، به همین جهت آنان تمامي توان خويش را در جهت ايجاد شكاف ميان امت اسلامي به كار گرفته‌اند. امام خميني (ره) با توجه به همين مسئله، بهره‌مندي دشمن را از تفرقه مسلمانان گوشزد نموده است.
3: منفعت تفرقه مسلمین برای دشمنان اسلام
امام خمینی (ره) با تاکید پرشمار بيان داشته کسانی که به دنبال اختلاف میان مسلمین هستند، نه شیعه‌اند و نه سنی؛ بلکه قدرتهایی هستند که اتحاد مسلمانان برای آنان خطرآفرین است. (امام خمينى(ره)، روح الله، صحيفه امام، ج14، ص381.) بدین سبب مشخص می شود مستکبران و قدرت های زورگو در عالَم، همانطور که از اتحاد بین مسلمانان، بیشترین صدمه را متحمل می شوند، به واسطه اختلاف و تفرقه امت اسلامی نيز بیشترین نفع را خواهند برد. امام خمینی (ره) در این باره تصریح کرده اند: «قدرتهاى بزرگ فهميدند كه آن چيزى كه آنها را عقب زده است اسلام است و وحدت مسلمين و برادرى بين همه گروه هاى اسلامى، از اين جهت، از اينجا شروع كردند كه اينها را به هم بزنند.» (امام خمينى (ره)، روح الله، صحيفه امام، ج14، ص381)
امام خمینی (ره) در پیامی خطاب به مردم کردستان نیز چنین یادآور می شوند: «عوامل اجانب كه منافع خود و اربابانشان را در خطر مى بينند، براى تحريك برادران اهل سنت و دامنزدن به برادركشى، قضيه شيعه و سنى را طرح نموده و مى خواهند با شيطنت بين برادران اختلاف ايجاد كنند.» (امام خمينى (ره)، روح الله، صحيفه امام، ج9، ص312.)
جمع بندی
با توجه به مباحث مطرح شده در این نوشتار وحدت میان مسلمین از ديدگاه امام خميني (ره) امري بايسته بوده و بر اين اساس امت اسلام سزاوار است افزون بر همزيستي مسالمت آميز در كنار يكديگر، از تفرقه بپرهيزند زيرا از منظر ايشان شكاف ميان امت گامی مهم در راستای پیروزی مستکبران عالَم و سلطه آنان بر پيروان دين اسلام خواهد بود.
منابع
خمينى، روح الله، صحيفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)، چاپ پنجم، 1389 ه‌ش.
[1] . فارغ التحصیل موسسه دارالاعلام لمدرسه اهل البیت (علیهم السلام) قم
