یکی از خدمات و صفات بارز امام سجاد (عليه السلام) رسيدگى به درماندگان، يتيمان، تهيدستان و بردگان میباشد. با سیری اجمالی در کتابهای تاریخ و سیّر شیعه و اهلسنت، خواهیم دید که کتابهای فریقین مملوّ از بیان صفات پسندیده و نیک آن حضرت است و این در حالی است که دشمنان اهلبیت (علیهم السلام) سعی در مخفی نمودن فضائل امام سجاد (علیه السلام) داشتند. آن چه که در پیش رو است اشارهای کوتاه به «بخشش و سخاوت امام سجاد علیه السلام از نگاه علمای اهلسنت» میباشد.
آن حضرت که سرور سجده گزاران و زینت زاهدان و عابدان است شب هنگام که پرده تاریکی شب، همه جا را فرا میگرفت، خانوادههای درماندگان، يتيمان، تهيدستان و بردگان، از لطف و بخشش او بهره میجستند و هرگز او را نمیشناختند؛ تا این که امام سجاد (علیه السلام) دیده از جهان فرو بست و دیگر آن مرد غرب و ناآشنا به سراغ آنها نیامد، آنگاه بود که فهمیدند، آن کسی که هر شب به جمع آنها میآمد و با مهربانیت و بدون معرفی خود به آنها کمک میکرد و حوائج آنها را بر طرف مینمود «علی بن الحسین علیهما السلام» بوده است.
زینت عابدان، هزينه زندگى صد خانواده تهيدست مدینه را (بدون این که خود این خانوادهها نیز بدانند) عهده دار بود[1].
گروهى از اهل مدينه، از غذايى كه شبانگاهان به دستشان میرسيد، گذران معيشت مىكردند، امّا آورنده غذا را نمىشناختند تا این که پس از در گذشت على بن الحسين (عليه السلام) متوجّه شدند كه آن شخص، امام زين العابدين (عليه السلام) بوده است[2].
آن حضرت شبانه به صورت ناشناس، انبان نان و مواد غذايى را خود به دوش مىكشيد و به در خانه فقيران و بينوايان مىبرد و مىفرمود «صدقه پنهانى آتش خشم خدا را خاموش مىکند[3].»
اهل مدينه مىگفتند: «ما صدقه پنهانى را هنگامى از دست داديم كه على بن الحسين (علیه السلام) در گذشت[4].»
او در طول این سالها به قدرى انبان حاوى آرد و ديگر مواد غذايى را به دوش كشيده و به در خانه فقيران برده بود كه شانههای مبارک او پينه بسته بود، به طورى كه پس از شهادت او، هنگام غسل دادن جنازهاش، جلب توجّه مىكرد و چون علتش را پرسیدند، دانستند که آنها آثاری از کیسههایی بود که امام برای نیازمندان بر دوش میکشیده است[5].
امید است ما نیز به پیروی از آن امام همام به فکر فقراء و محرومین واقعی جامعه خود باشیم.
[1] . «عن شيبة بن نعامة قال كان علي بن حسين يبخل فلما مات وجدوه يقوت مائة أهل بيت بالمدينة في السر.»: الطبقات الكبرى، محمد بن سعد، ج5، ص222، چاپخانه: دار صادر، بيروت؛ المنتخب من ذيل المذيل، الطبري، ص121، ناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بيروت.
[2] . «عن محمد بن إسحاق قال كان ناس من أهل المدينة يعيشون لا يدرون من أين كان معاشهم فلما مات علي بن الحسين فقدوا ما كانوا يؤتون به بالليل.» تاريخ مدينة دمشق، ابن عساكر، ج41، ص383، سال چاپ: 1415، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت؛ تهذيب الكمال، المزي، ج20، ص392، تحقيق وضبط وتعليق: الدكتور بشار عواد معروف، چاپ: الأولى، 1413 – 1992 م، مؤسسة الرسالة، بيروت؛ سير أعلام النبلاء، الذهبي، جلد: 4، ص393، تحقيق مأمون الصاغرجي، چاپ: التاسعة، سال چاپ: 1413 – 1993 م، ناشر: مؤسسة الرسالة – بيروت؛ تهذيب التهذيب، ابن حجر، ج7، ص270، چاپ: الأول، سال چاپ: 1404 – 1984 م، ناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع – بيروت.
[3] . «عن أبي حمزة الثمالي أن علي بن الحسين كان يحمل الخبز بالليل على ظهره يتبع به المساكين في ظلمة الليل ويقول إن الصدقة في سواد الليل تطفئ غضب الرب»: تاريخ مدينة دمشق، ابن عساكر، ج41، ص383؛ تهذيب الكمال، المزي، جلد: 20، ص391؛ سير أعلام النبلاء، الذهبي، ج4، ص393.
[4] . «عن ابن عائشة عن أبيه عن عمه قال قال أهل المدينة ما فقدنا صدقة السر حتى مات علي بن الحسين»: تاريخ مدينة دمشق، ابن عساكر، ج41، ص843؛ تهذيب الكمال، المزي، جلد: 20، ص392؛ سير أعلام النبلاء، الذهبي، ج4، ص394؛ الأعلام، خير الدين الزركلي، ج4، ص277، چاپ: الخامسة، ناشر: دار العلم للملايين – بيروت؛ البداية والنهاية، ابن كثير، ج 9، ص133، تحقيق وتدقيق وتعليق: علي شيري، چاپ: الأولى، سال چاپ: 1408 – 1988 م، ناشر: دار إحياء التراث العربي، بیروت.
[5]. « عن عمر بن حارث قال: لما مات علي بن الحسين فغسلوه جعلوا ينظرون إلى آثار سواد في ظهره فقالوا: ما هذا؟ فقيل: كان يحمل جرب الدقيق ليلا على ظهره يعطيه فقراء أهل المدينة.»: البداية والنهاية، ابن كثير، ج9، ص133؛ مطالب السؤول في مناقب آل الرسول (علیه السلام)، محمد بن طلحة الشافعي، ص415، تحقيق: ماجد ابن أحمد العطي.
