بررسی شخصيت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)

«بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: بررسي شخصيت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها)

مقدمه:

بدون شك شناخت و معرفت از مهم ترين مولفه ها در نحوه ي ارتباط و تعامل ما با ديگران مي باشد؛ لذا قدر و جايگاه واقعي شخصي را ندانيم، در نحوه ي ارتباط با او، موضعي مطابق با واقع نمي توانيم داشته باشيم. حال با توجه به اينكه شهر مقدس قم، همچون صدفي، در دل خود شخصيتي را به امانت گرفته است كه از ديرباز ماْوا و ملجاْ انسانهاي بي شماري بوده، كه پروانه وار گرد شمع وجود ايشان مي گردند؛ اين سوال را در ذهن ايجاد مي كند؛كه ايشان در ميان اهلبيت چه جايگاهي دارند ؟ لذا بايد ابتدا در حد توان از قدر و منزلت اين بانوي بزرگوار آگاه شويم، تا نسبت به وظيفه اي كه در قبال ايشان داريم، دچار كوتاهي نگرديم. لذا در اين مقاله به تعدادي قرائن و شواهد موجود در بيانات معصومين (عليهم السلام) كه ما را تا حدودي قادر به شناخت مقامات آن حضرت مي نمايد، اشاره مي نماييم.

الف: اسماء‌ و القاب آن حضرت

نام گذاري اشخاص، گاهي توسط افراد عادي صورت مي گيرد، كه در اين صورت ادعاي ارتباط بين اسم و مسمي بي دليل مي باشد؛ و گاهي اين تسميه توسط معصوم صورت مي گيرد، كه در اين صورت ادعاي ارتباط بين اسم و مسمي خالي از وجه نبوده و حكايت از ارتباط نزديك آن دو مي نمايد، با اين توضيحات، خطاب امام رضا (عليه السلام) به خواهر گرامي شان به عنوان «معصومه» از جمله قرائن ادعاي عصمت آن حضرت مي باشد.

امام رضا (عليه السلام) مي فرمايند: «من زار المعصومة بقم فله الجنة»[1]

بين علما اين قاعده معروف است كه، تعليق الحكم بالوصف مشعر بالعلية[2]؛ لذا تحليل عبارت امام، اين است كه: من زار المعصومة بقم فله الجنة لانها معصومة؛ يعني اينكه امام رضا (عليه السلام) زيارت خواهر گرامي شان را برابر با زيارت خودشان قرار داده اند بعلت عصمت كريمه اهل بيت مي باشد.

شايد اين سوال در ذهن ايجاد شود كه اين خطاب امام صرفاً يك عنوان مشير بوده و دلالت بيشتري ندارد!! كه در پاسخ مي گوييم: اگر اين نام يعني «معصومه» در زمان حيات اين بانوي بزرگوار بر ايشان اطلاق مي شد، اشكال وارد بود، ولي اين تعبير پيش از وفات آن بانوي گرامي برايشان اطلاق نمي گرديده بلكه بعد از وفات حضرت معصومه (سلام الله عليها) بر ايشان اطلاق گرديده، آنهم توسط امام معصومي كه سخن به گزاف نمي گويد و در حق هيچ كس مبالغه ي بي جهت نمي نمايد[3].

ب: بهشت پاداش زائر حضرت معصومه (سلام الله عليها)

احاديث مستفيضي از ائمه معصومين (عليهم السلام) وارد شده که در آنها پاداش زائر آن حضرت را بهشت قرار داده است، که به دو روايت در ذيل اشاره مي نمايم؛

از امام رضا (عليه السلام)، در پاسخ به سوال سعد بن سعد در مورد زيارت حضرت معصومه (سلام الله عليها) روايت شده است که: « من زارها فله الجنة[4] »؛ هر كس ايشان را زيارت نمايد پاداش او بهشت است.

از امام جواد (عليه السلام) روايت شده است: « من زار قبر عمتي بقم فله الجنة[5]»

اين نوع پاداش هم بيان از مقام والاي آن حضرت دارد، اگر چه که ملازمه اي بين اين دو نمي باشد ولي اينچنين تعبيراتي در حق ساير افراد، غير از معصومين (علیهم السلام)، وارد نشده است.

ج- شفاعت گسترده ي آن حضرت

از جمله قرائن و دلائل بر عصمت و جلالت آن حضرت مقام شفاعت گسترده آن حضرت مي باشد، که در اين باره امام صادق (عليه السلام) مي فرمايند: «… الا و ان قم الکوفة الصغيرة ، تقبض فيها امراة من ولدي، اسمها فاطمة بنت موسي، تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنة باجمعهم[6]»؛ همانا قم كوفه كوچك است، بانـويى از فرزندان مـن به نام «فاطمه» دختر مـوسى, در آنجا رحلت مى كند, كه با شفاعت او همه ي شيعيان ما وارد بهشت مى شوند.

البته مقام شفاعت در روايات ائمه معصومين براي برخي ديگر از افراد مثل علما و شهدا نيز اثبات شده ولي بايد گفت در مورد آنها شفاعت به اين گستردگي نيست و فرق است بين اين دو مورد شفاعت!.

د- فضل شهر مقدس قم

روايات متواتره اي به فضل قم و قداست اين شهر اشاره نموده است واين قداست به برکت قدوم اين سيده جليله مي باشد؛ و تعابيري مانند« الا ان للجنة ثمانية ابواب ، ثلاثة منها الي قم[7]»؛ همانا بهشت هشت دروازه دارد، كه سه دروازه آن بسوي قم مي باشد.

و يا «قم عش آل محمد[8]»؛ قم آشيانه و خانه آل محمد است.

و اوصاف ديگري كه در مورد هيچ شهري بجز مواطن و مشاهد ائمه (عليهم السلام) وارد نشده است؛ از اين گونه تعبيرات نيز مي توان به عظمت اين بانوي بزرگوار پي برد

ه- كرامات حضرت معصومه (سلام الله عليها)

در طول ساليان مديدي كه از رحلت آن بانوي بزرگوار مي گذرد، صحن وسراي كريمه ي اهل بيت، آرامش بخش دلهاي دردمند دوستداران اهل بيت بوده، و تاكنون انواع كرامات از آن حضرت مشاهده شده است[9] و علماي بزرگ ما از فيوضات اين شفيعه ي دو عالم، بهره ها برده اند كه مانند آن براي ساير اولاد ائمه (عليهم السلام) وارد نشده، مگر حضرت ابالفضل العباس (سلام الله عليها) كه در مورد ايشان نيز ما قائل به عصمت مي باشيم.

البته بايد توجه داشت عصمتي كه در مورد اين بزرگواران اثبات مي كنيم با عصمت چهارده معصوم فرق داشته و پايين تر از آن بوده و در واقع اشاره به رسيدن اين بزرگواران به مرحله ي عالي از طهارت، عفت و پاكي مي باشد كه جزو خانه ي عصمت گرديده اند؛ البته در مورد انبيا و ائمه، عصمت امري لازم بوده و در مورد ايشان چنين نيست.[10]

و- تعبيرات بلند زيارت نامه ي آن حضرت

از جمله وي‍‍‍ژگي هاي حضرت معصومه (سلام الله عليها)، داشتن زيارت نامه اي جامع است كه مشتمل بر سلام به حضرت آدم (عليه السلام) و پيامبران اولو العزم و چهارده معصوم (سلام الله عليها) مي باشد. و جالب اينكه اين نص خاص دستور كيفيت زيارت توسط امام رضا (عليه السلام) صادر گرديده است، و در آن به بعضي از مقامات آن حضرت اشاره اي شده است؛ به عنوان مثال امام رضا(عليه السلام) درجايي از اين زيارتنامه مي فرمايند: « يا فاطمة اشفعي لي في الجنةفان لك عند الله شان من الشان[11]» ؛تو را مي طلبم اي فاطمه (معصومه) در مورد بهشت از من شفاعت كن،كه تورا نزد خدا مقام رفيعي است.

مشخص است اينگونه تعبيرات، آنهم از جانب امام معصوم، با مقام شخص غير معصوم تناسبي ندارد.

ز- حضرت معصومه (سلام الله عليها) شخصيتي معهود

شخصیت حضرت معصومه (سلام الله عليها) جزو شخصیت های موعود است؛ یعنی ایشان در ردیف شخصیت های برتر دینی هستند که قبل از تولد، بشارت تولد ایشان داده شده است، كه اين نشان از علو شان ايشان دارد.

امام صادق (عليه السلام) در ضمـن حديث مشهورى كه پيرامون قداست قم به گـروهـى از اهـالـى رى بيـان كـردنـد، فـرمـودند:
«تقبض فيها امراءه هى مـن ولدى, واسمها فاطمه بنت مـوسى, تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باءجمعهم[12]»؛ بانـويى از فرزندان مـن به نام «فاطمه» دختر مـوسى, در آنجا رحلت مى كند, كه با شفاعت او همه ي شيعيان ما وارد بهشت مى شوند.

راوي در ادامه حديث مي گويد: در اين زمان هنوز (پدر بزرگوار حضرت معصومه) امام كاظم (عليه السلام) بدنيا نيامده بودند.

ح- جايگاه ايشان در نزد امام كاظم (عليه السلام)

از جمله مواردي كه نشان از برجستگي مقامات حضرت معصومه (سلام الله عليها) دارد، منزلت و جايگاه آن حضرت در نزد پدر بزرگوار شان مي باشد، امام كاظم(عليه السلام) در قضيه معروفي كه حضرت معصومه (سلام الله عليها) در نبود پدرشان، سوالات گروهي از شيعيان را به درستي پاسخ مي دهند، سه بار مي فرمايند:«فداها ابوها»؛پدرش به فداي او گردد[13]!.اين قضيه و سخن امام كاظم (عليه السلام) در مورد ايشان، بيانگر مقامات علمي حضرت معصومه (سلام الله عليها) مي باشد.

نتيجه: حضرت معصومه (سلام الله عليها) بانويي عالمه، با كرامت و جلالت، فرزند امام معصوم، خواهر امام معصوم، و عمه ي امام معصوم و از شخصيت هايي است كه پيشاپيش از تولدشان خبر داده شده است و زمين قم به بركت وجود ايشان تقدس يافته است؛ لذا قول به عصمت و مقامات اثبات شده در اين مقال بري ايشان، بدون شك هيچ اشكالي نداشته و از مسلمات مي باشد.

در آخر از خداوند متعال مي خواهيم به ما توفيق برخورداري هر چه بيشتر از موهبات رحماني وجود ايشان را عطا نمايد، ان شاء الله!

[1] – رياحين الشريعه، ج5، ص35.

[2] – رجوع شود به، الرازي،المحصول، ج2، ص57، چ3- و ميرزاي قمي، قوانين الاصول، ص181، چ حجريه قديميه

[3]- معلم، محمد علي، الفاطمه المعصومه، ص65،

[4]- شيخ صدوق، عيون اخبار الرضا، ج1، ص300، موسسه اعلمي، بيروت

[5] – ابن قولويه، جعفر، كامل الزيارات، باب106، ص536، چ اول، موسسه نشر الفقاهه

[6] – مجلسي محمد باقر، بحار الانوار ،ج57،ص228،چ سوم، دار احيا تراث عربي، بيروت

[7] – همان، ص288

[8]- همان، ص214

[9] – رجوع شود به: مهدي پور،علي اکبر، کرامات معصوميه، و کرامات حضرت معصومه، حسيني،سيد علي

[10] – معلم، محمد علي، الفاطمة المعصومة، ص70

[11] بحار الانوار، همان، ج99، ص267

[12] – همان، ج 58،ص228

[13] – رجوع شود به ،الفاطمة المعصومه، ص77، همان