به مناسبت ميلاد با سعادت حضرت امام علي بن موسي الرضا عليه السلام فرصت بسيار خوبي است که زندگاني و روش علمي و عملي آن حضرت را مورد بررسي و مطالعه قرار دهيم تا بتوانيم نيازهاي فردي و اجتماعي خود را با شناخت الگوگيري از آن حضرت برطرف سازيم. يکي از نيازهاي ضروري مسلمانان در عصر حاضر شناخت توحيد و صفات خداوند بزرگ است که برخي از فرقه‌هاي اسلامي بويژه وهابيت به انحراف رفته‌اند ، آنان به گونه‌اي خدا را معرفي مي‌کنند که لازمه‌اش جسم داشتن است .
امام رضا(ع) در عصري زندگي مي‌کردند که نه تنها مذاهب و نخبه‌هاي مذهبي حضور جدي داشتند بلکه اديان الهي غير از اسلام نيز فعاليت‌هاي تبليغي را انجام مي‌دادند و با آن حضرت گفتگو مي‌کردند و آن حضرت با بينش الهي که داشتند بدون تعصب و با شيوه مناسب به پاسخ علمي مي‌پرداختند مناظرات و گفت‌وگوهاي آن حضرت با اديان الهي در مرو و غير آن مکان معروف است. علاقمندان مي‌توانند به کتاب احتجاج طبرسي مراجعه نمايند. در اينجا برخي از روايات آن حضرت را درباره توحيد صفات بيان مي‌کنيم:
– عبدالسلام بن صالح هروي که از ياران نزديک حضرت است مي‌گويد: به امام رضا(ع) عرض کردم، اي پسر رسول خدا درباره اين روايت که اهل حديث روايت مي‌کنند چه مي‌فرماييد: ان المؤمنين يزورون ربهم من منازلهم في الجنه؟ مؤمنان پروردگارشان را در منازلي که در بهشت دارند، زيارت مي‌کنند؟ حضرت فرمود: اي اباصلت، خداوند بزرگ پيامبر خودش حضرت محمد(ص) را بر تمامي پيامبران و فرشتگان برتري بخشيد، و طاعت او را طاعت خود، بيعت با او را بيعت با خود، و زيارت او را در دنيا و آخرت زيارت خود، قرارداد، چنان که در قرآن مي‌فرمايد: «من يطع الرسول فقد اطاع الله (نسا، 79) همچنين فرمود: ان الذين يبايعونک انما يبايعون الله يدالله فوق ايديهم» (فتح،10) و در روايت آمده است که پيامبر اکرم فرمود: «من زارني في حياتي او بعد موتي فقد زارالله» مقام پيامبر اکرم بالاترين مقامات بهشت است پس هر کس آن حضرت را در آن درجه زيارت کند، خدا را زيارت کرده است.
– اباصلت مي‌گويد: عرض کردم اي پسر رسول خدا مقصود از اين روايت :که ثواب لا اله الا الله، نظر به صورت خدا است؟ فرمود: اي اباصلت مقصود از صورت خدا، حجت‌هاي الهي و پيامبران مي‌باشند که بوسيله آنان به خدا و دين و معرفت او متوجه مي‌شوند خداي بزرگ مي‌فرمايد: «کل من عليها فان و يبقي وجه ربک ذي الجلال و الاکرام» (الرحمن، 27)
– حضرت امام رضا درباره آيه وجوه يومئذ ناضره الي ربها ناظره (قيافه، 23) فرمود: مشرقه منتنظر ثواب ربه، صورت‌ها در حالي که نوراني هستند،آن روز منتظر ثواب پروردگارشان مي‌باشند.
– همچنين از قول پيامبر اکرم فرمود: قال الله جل جلاله ما آمن بي من فسر برايه کلامي و ما عرفني من شبهني بخلقي و ما علي ديني من استعمل القياس في ديني . خداي بزرگ فرمود: کسي که کلام مرا به راي خود تفسير کند به من ايمان نياورده است و کسي که مرا به مخلوقم تشبيه کند من را نشناخته است و بر دين من نيست کسي که در مسايل دين قياس کند.
– ابراهيم بن ابي محمود مي‌گويد: به امام رضا(ع) عرض کردم اي پسر رسول خدا چه مي‌فرماييد درباره حديثي که از رسول خدا روايت مي‌کنند: ان الله تبارک و تعالي ينزل کل ليله الي السماء الدنيا؟ حضرت فرمود: لعن الله المحرفين الکلم عن مواضعه، والله ما قال (ع ) کذلک انما قال(ع): ان الله تبارک و تعالي ينزل ملکا الي السماء کل ليله في الثلث الاخير و ليله الجمعه في اول الليل، فيامره فينادي: هل من سائل فاعطيه؟ هل من تائب فاتوب عليه؟ هل من مستغفر فاغفرله؟ يا طالب الخير فاقبل يا طالب الشر اقصر! فلايزال ينادي بهذا حتي يطلع الفجر، فاذا طلع الفجر عاد الي محله من ملکوت السماء» حضرت اين روايت را از آبا و اجدادشان از رسول خدا روايت کرده‌اند: خداوند کساني را که سخنان حق را از جايگاه خود منحرف و تحريف مي‌کنند لعنت کرده است، به خدا سوگند، پيامبر اکرم چنين نفرموده است بلکه فرمود: خداوند در ثلث اخير هر شبي و در آغاز هر شب جمعه، فرشته‌اي را مي‌فرستد، سپس مامور مي‌کند تا صدا زند آيا درخواست کننده‌اي هست تا او را ببخشم؟ آيا توبه کننده‌اي هست تا توبه او را بپذيرم آيا استغفار کننده‌اي هست تا او را از گناه پاک کنم؟ اي کسي که در راه خير تلاش مي‌کني، رو بياور، و اي طالب بدي ها کوتاه بيا و رها کن! اين صدا تا طلوع فجر در آسمان طنين انداز است تا وقتي فجر طلوع کند، آنگاه به محل خود در ملکوت آسمان باز مي‌گردد.
– آن حضرت درباره يوم يکشف عن ساق(قلم،42) فرمود: ساق حجابي از نور است که آشکار مي‌شود، در اين هنگام مومنان به سجده مي‌افتند اما منافقان به خاطر در هم آميختگي پشت يکديگر توانايي سجود پيدا نمي‌کنند.
– درباره آيه: کلا انهم عن ربهم يومئذ لمحجوبون (مطففين) فرمود: خداوند بزرگ به مکاني که در او حضور داشته باشد توصيف نمي‌گردد تا از بندگان خود محجوب شود، بلکه مقصود از آيه اين است که از ثواب پروردگارشان محجوب‌اند.
– درباره آيات: سخرالله منهم (توبه، 8) و الله يستهزي بهم (بقره، 15) و مکرو و مکرالله الله و الله خير الماکرين (آل عمران، 54) حضرت فرمود: خداوند نه مسخره و نه استهزا مي‌کند و مکر و خدعه در روش خداوند نيست بلکه خداوند پاداش سخريه و استهزاء و خدعه را مي‌دهد.
در آيه: فاليوم ننساهم کما نسوا لقاء يومهم هذا (الاعراف، 5) ،آنان را رها مي‌کنيم چنان که آنان آمادگي لقاي خدا را رها کردند ، حضرت فرمود : مقصود اين است که جزاي اين افراد آن است که رها مي‌شوند. در اين باره روايات بسيار بلندي از جهت محتوا از عترت پيامبراکرم نقل شده است که براي روشن شدن حقيقت توحيد صفات و بيان انحراف فرقه وهابيت که به ظاهر آيات و روايات اخذ کرده و هر گونه معناي مجازي و يا تاويل مناسب با شان الهي را انکار مي کنند.
