سيری در سيره ی عملی حضرت زهرا ( سلام الله عليها )

بسم الله الرحمن الرحيم

خداوند متعال در قرآن كريم سه بار به مساله ي اسوه ي حسنة اشاره كرده است. و در اين آيات يك بار حضرت رسول الله (صلي الله عليه و آله) [1] و بار ديگر حضرت ابراهيم (عليه السلام) و كساني كه با ايشان هستند را به عنوان اسوه معرفي كرده اند[2].

حضرت فاطمه (سلام الله عليها ) نيز از آنجايي كه داراي شخصيتي عظيم و داراي مقام عصمت مي باشند، امام زمان (عجل الله تعالي فرجه) ايشان رابه عنوان اسوه و الگوي خود معرفي كرده اند، و فرموده اند: « في ابنة رسول الله (صلي الله عليه وآله)، لي اسوة حسنة »[3] ترجمه: (همانا دختر رسول خدا در خصائصش براي من اسوه ي حسنة است.)

از آنجايي كه خداوند متعال انسان هايي را با توجه به ويژگي هاي ممتازشان بعنوان اسوه و الگو قرار داده تا با الگو پذيري از آنها، نيل به راه مستقيم براي انسان ميسور گردد، ما نيز به تبع مولايمان امام عصر (ارواحنا فداه) ، كه بضعة الرسول (سلام الله عليها) را به عنوان اسوه ي حسنة خويش قرار داده اند، سيري اجمالي در سيره ي عملي آن حضرت نموده تا از خرمن معارف و شخصيت آن حضرت، ان شاء الله خوشه اي بچينيم!

الف: نيايش فاطمه (سلام الله عليها)

زندگاني كوتاه زهراي مرضيه، سراسر عبادت است و كمال جويي و خود سازي؛ و هر روز كه از عمر شريفشان مي گذشت بر عبادت و تهجدشان افزوده مي شد و اكثر شبها را به شب زنده داري، دعا و نيايش با خداوند متعال مي گذرانيد.

1) اعتراف دوست و دشمن:

در مورد عبادات ايشان دوست و دشمن لب به اعتراف گشوده اند و ايشان را از پيشگامان در اين عرصه دانسته اند، چنانچه از حسن بصري در اين باره نقل شده است كه: «ما كانت في هذه الامة اعبد من فاطمة، كانت تقوم حتي تورم قدماها»[4]

ترجمه: ( در ميان امت اسلامي كسي عابد تر از فاطمه نبود، او آنقدر (در محراب عبادت) مي ايستاد تا پاهاي مباركشان متورم مي شد.)

همچنين امام حسن مجتبي (عليه السلام) به عنوان شاهد عيني و كسي كه نظاره گر اعمال و رفتار مادرش مي باشد در اين موضوع مي فرمايند:« رايت امي فاطمة قامت في محرابها ليلة جمعة فلم تزل راكعة ساجدة حتي انفجر عمود الصبح[5]»

ترجمه: امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: (در شب جمعه مادرم را در محراب نماز ديدم، كه مادام در حال ركوع و سجده بود تا صبح طلوع كرد.)

2) افتخار خدا به عبادت فاطمه (سلام الله عليها)

از ابن عباس نقل شده روزي پيامبر خدا نشسته بودند كه به ترتيب امام حسن و امام حسين و حضرت فاطمه و امام علي (عليهم السلام) به حضورش رسيده و در كنارش نشستند. رسول خدا از ديدن ايشان شروع به گريه كردند و مصائب آينده و ستمهاي بعد از رحلت خويش را ياد آوري كردند، آنگاه در مورد فاطمه (سلام الله عليها) فرمودند: « و اما ابنتي فاطمة ، فانها سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين وهي بضعة مني و هو نور عيني و هي ثمرة فوادي و هي روحي التي بين جنبي و هي الحوراء الانسيه ، متي قامت في محرابها بين يدي ربها جل جلاله، زهر نورها لملائكة السماء ، كما يزهر نور الكواكب لاهل الارض و يقول الله عز وجل لملائكته؛ انظروا الي امتي فاطمة سيدة امائي، قائمة بين يدي، ترتعد فرائصها من خيفتي و قد اقبلت بقلبها علي عبادتي، اشهدكم اني قد امنت شيعتها من النار[6]»

ترجمه: ( و اما دخترم فاطمه سرور زنان جهانيان ، از اولين و آخرين است. او پاره ي تن من، نور چشم، ميوه ي دل و روح روان من مي باشد. فاطمه حوريه اي است كه به صورت بشر متولد شده است، هرگاه او در محراب عبادت ظاهر مي شود و در پيشگاه خدا قرار مي گيرد نورش بر ملائكه ي آسمانها مي تابد، همان گونه كه نور ستارگان بر اهل زمين مي درخشد. در آن حال خداوند به فرشتگان مي فرمايد: اي ملائكه ي من! به فاطمه (عليها سلام) سرور كنيزانم بنگريد كه چگونه در برابر من به عبادت ايستاده؟ و چه سان از بيم من مي لرزد؟ و با حضور قلب مرا پرستش مي كند؟ من شما را گواه مي گيرم كه پيروان (واقعي) او را در آتش نمي سوزانم.)

3) ادعيه حضرت فاطمه (سلام الله عليها)

آن حضرت دعاهاي زيادي مي خواندند و به اصحاب و ياران مخصوص پيامبر خدا نيز برخي از آنها را تعليم مي فرمودند كه در كتب ادعيه به برخي از آنها اشاره شده است. يكي از اين دعا هاي پر بركت، دعاي معروف به (نور) است كه، آن حضرت به سلمان آموختند تا با خواندن آن از مرض تب رهايي يابد.

حضرت سلمان مي گويد: سوگند به خدا كه آنرا بر بيش از هزار نفركه در تب و بيماري مي سوختند، آموختم. به بركت دعاي آن حضرت همگي شفا يافتند[7].

4)تسبيح حضرت فاطمه (عليها سلام)

يكي از عبادتهاي پر فضيلت، تسبيح آن حضرت مي باشد كه امام صادق (عليه السلام) در باره ي آن مي فرمايند: « تسبيح فاطمة الزهراء صلوات الله عليها في دبر كل صلاة احب الي من صلاة الف ركعة في كل يوم[8]»

ترجمه: (خواندن تسبيح فاطمه (صلوات الله عليها) در تعقيب هر نماز، براي من ارزشمند تر از خواندن هزار ركعت نماز در هر روز است.)

ب- فاطمه (عليها سلام) كانون علم و آگاهي

حضرت فاطمه (عليها سلام) به حكم آيه تطهير، داراي مقام رفيع عصمت بوده و با ملائكه و جبرئيل امين هم كلام گشته و از اسرار غيب و اخبار گذشته و آينده آگاهي يافته است. لذا ايشان به عنوان مرجع علمي مطرح گشته بودند. در اين باره به چند نكته اشاره مي كنيم.

1)ميزان علمي آن حضرت

قال رسول الله (صلي الله عليه و آله) : « ان الله جعل عليا و زوجته و ابناءه حجج علي خلقه و هم ابواب العلم في امتي، من اهتدي بهم هدي الي صراط مستقيم[9]»

ترجمه: (همانا خداوند حضرت علي (عليه السلام) و همسرش و فرزندانش را حجت بر خلقش قرار داده است و ايشان ابواب علم در ميان امت اند و هر كس به واسطه ي آنها هدايت يافت به صراط مستقيم راه يافته است.)

2) فاطمه در ميدان آموزش

حضرت فاطمه (عليها سلام) با توجه به جايگاه علمي ممتاز و مقام عصمتي كه دارا بودند در مسند پاسخ گويي به سوالات زنان جامعه قرار داشتند و حتي مردان به طور مستقيم و غير مستقيم(توسط همسرانشان) سوالاتشان را از اين بزرگوار مي پرسيدند.در ذيل به يك مورد اشاره مي نماييم.

«قال رجل لامراته: اذهبي الي فاطمة بنت رسول الله صلي الله عليه وآله فاساليها عني، اني من شيعتكم ام ليس من شيعتكم؟ فسالتها فقالت : قولي له : ان كنت تعمل بما امرناك، وتنتهي عما زجرناك عنه، فانت من شيعتنا و الا فلا، فرجعت فاخبرته. فقال: يا ويلي و من ينفك من الذنوب و الخطايا، فانا اذا خالد في النار، فان من ليس من شيعتهم فهو خالد في النار.[10]»

ترجمه : (مردي همسرش را نزد حضرت فاطمه (عليها سلام) مي فرستد تا سوالي بپرسد كه آيا من از شيعيان شما هستم يا نه؟ حضرت فاطمه (عليها سلام) جواب مي دهند كه ( اگر به دستورات و گفته هاي ما عمل مي كني و آنچه تو را از آن نهي كرده ايم ، ترك ميكني شيعه ي ما هستي و الا نيستي.) زن اين خبر را به شوهرش مي رساند ، مرد شروع به گريه و ناله كرده و مي گويد: چه كسي از اين همه گناه دوري مي كند؟ من كه چنين نيستم ، بنابراين هميشه در آتش جهنمم؛ زيرا كسي كه شيعه اهل بيت نباشد در آتش قهر خدا خواهد افتاد.

زن چون شوهرش را بسيار پريشان مي بيند، دوباره خدمت حضرت مي رسد و شرح ما وقع مي كند، حضرت فاطمه (عليها سلام) دوباره مي فرمايند: چنين فكر نكن شيعيان ما از بهترين افراد اهل بهشتند و دوستان ما نيز كه به مقام شيعه بودن نمي رسند، هميشه در آتش دوزخ نخواهند ماند …. سپس در طبقات بالاي آتش جهنم نيز با عذاب محدود الهي پاك مي شوند، آنگاه بامحبت و شفاعت ما نجات پيدا مي كنند.[11])

بي شك شوهر داري يكي از مهم ترين وظايف زنان بشمار مي آيد، تا جايي كه امام صادق (عليه السلام ) در مورد اين وظيفه ي خطير مي فرمايند: «جهاد المرئة حسن التبعل.[14]»

ترجمه: (جهاد زن نيكو شوهر داري كردن اوست.)

امام علي (عليه السلام) در ضمن حديثي به نيكو شوهرداري كردن ريحانة الرسول اشاره مي نمايند. ايشان در جواب فاطمه (سلام الله عليها) كه عرض كردند: اي پسر عموي پيامبر ! من طول حياتم هرگز به تو خيانت نكردم و هرگز به مخالفت با تو بر نخواستم ، مي فرمايند: «معاذ الله انت اعلم بالله و ابرّ و اتقي و اكرم و اشدّ خوفا من الله، قد عزّ علي مفارقتك و تفقدتك.[15]»

ترجمه: (پناه به خدا! تو نسبت به امور و احكام الهي داناتري. در عمل نيكوكارتر و با تقوا تري. همچنين در جايگاه بندگي قوي تر و خوف و خشيتت افزونتر است، اين را بدان كه جدايي و مفارقت تو براي من سخت و سنگين است.)

ه- فاطمه (سلام الله عليها) و تربيت فرزند

ريحانة المصطفي در اين سنگر خطير نيز يكه تازي كرده و با تربيت فرزنداني همچون سيدي شباب اهل الجنه و حضرت زينب و ام كلثوم در حد اعلي انجام وظيفه نموده است. در ذيل به چند مورد از روشهاي تربيتي آن حضرت اشاره مي كنيم.

1) تربيت عملي

يكي از بهترين روشهاي تربيتي، روش غير مستقيم است كه در آن فرزندان اعمال خوب پدر و مادر را مي بينند. لذا آن بانوي بزرگوار نيز احسان و بخشش و بعمالي همچون دعا براي همسايگان و احترام به پدر و همسر و… را در جلوي فرزندانشان انجام ميدادند. در اين باره به حديثي اشاره مي نمايم.

امام حسن (عليه السلام) مي فرمايند: « رايت امّي فاطمة قامت في محرابها ليلة جمعة، فلم تزل راكعة ساجدة حتي انفجر عمود الصبح.[16]»

ترجمه: امام حسن (عليه السلام) مي فرمايد: (در شب جمعه مادرم را در محراب نماز ديدم، كه مادام در حال ركوع و سجده بود تا صبح طلوع كرد.)

2)محبت

حضرت زهرا (سلام الله عليها) نسبت به فرزندانشان بسيار با محبت بودند. برايشان شعر مي گفتند، شوخي مي كردند و…، چرا كه ايشان اين روش را مكتب پدر بزرگوارشان آموخته بودند.

قال النبي (صل الله عليه و آله): «من كان عنده صبيّ فليتصاب له[17]»

ترجمه: (هر كس كودك كوچك داشت ، همانند او با وي كودكانه رفتار كند.)

3)عدالت پروري

حضرت زهرا (سلام الله عليها) در پرورش فرزندان عزيز خود طوري زفتار مي كرد كه همه را از عدالت پروري خويش خوشنود مي ساخت و با عواطف محبت آميز مادري تك تك آنان را به اين صفت انساني ، اسلامي تشويق مي‌-كرد.[18]

در پايان به حديثي از امام باقر (عليه السلام) اشاره مي نمايم كه در آن لبّ كلام گفته شده است.

ايشان مي‌فرمايند: «لقد كانت عليها السلام مفروضة الطاعة علي جميع خلق الله من الجن و الانس و الطير و الوحش والانبياء والملائكة[19] »

ترجمه: (پيروي و اطاعت فاطمه بر تمام موجودات الهي اعم از جن و انس و پرندگان و حيوانات، حتي پيامبران و ملائكه واجب است.)

و از خداوند متعال خواستاريم تا ما را در اين دنيا از رهروان و شيعيان آن حضرت قرار دهد و در آخرت از شفاعتشان بي نصيب نگرداند؟

[1] – احزاب ،21

[2] – ممتحنة، 4-6

-[3] مجلسي، محمد تقي- بحار الانوار، ج 53،ص180

[4] – ابن شهر اشوب- المناقب-ج3،ص119

[5] – اربلي، ابن ابو الفتح -كشف الغمة، ج2،ص96 – و بحار الانوار ، ج43،ص81 ، با اندكي تفاوت

[6] – شيخ صدوق- امالي، ج1، ص 175و176

[7] – راوندي، قطب الدين ،دعوات،ج1،ص208

[8] – مجلسي ، محمد تقي- بحار الانوار،ج43، ص64

[9] – سيد المرعشي، شرح احقاق الحق،ج14، ص379، منشورات مكتبة ايت الله مرعشي

[10] – مجلسي، محمدتقي – بخار الانوار، ج65،ص155

[11] – همان

[12] -ابن ابي الحديد،شرح نهج البلاغه،ج6،ص13

[13] – كليني، محمد، كافي، ج5،ص459

[14] – شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه،ج4، ص416،چ2،منشورات جامعه مدرسين- و المتقي هندي ، كنز العمال، ج15،ص907،موسسه رسالت،بيروت

[15] – قمي، عباس، الانوار البهية،ص59،چ 1،نشر الاسلامي ،قم

[16] – اربلي، ابن ابو الفتح -كشف الغمة، ج2،ص96؛ بحار الانوار ، ج43،ص81 ، با اندكي تفاوت

[17] – شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه،ج3،ص484

[18] – بابازاده ، علي اكبر ،سيري در سيره ي حضرت زهرا(س)،ص129

[19] – نمازي، علي ،مستدرك سفينه البحار ،ج6 ،ص208، نشر اسلامي