عيد غديرخم

سالروز فرا رسيدن بزرگترين اتفاق تاريخ اسلام يعني روز عيد سعيد غدير را به همه عاشقان امامت و ولايت تبريک گفته و اميد آن داريم که با معرفت به ساحت مقدس حضرات ائمه عليهم السلام و عمل به فرمايشات انسان ساز اين آموزه هاي بشريت سعادت در دنيا و عقبي را بدست آوريم.

در اين نوشتار کوتاه به مناسبت اين روز عزيز بر آنيم تا پيرامون اين اتفاق سرنوشت ساز تاريخ اسلام نکاتي را اشاره نمائيم.

مقدمه:

اهميت عيد غدير خم

شايد عيدي با فضيلت و با اهميت تر از آن» را نداشته باشيم، چرا که پيامبر فرمودند: (يوم غديرخم افضل اعياد امتي)روز غديرخم برترين عيدهاي امت من است.[1]

چون اين واقعه بيانگر بقاي رسالت پيامبر اکرم(صلي الله عليه و اله) و دوام دوره الهي آن حضرت در تجلي گاه وجود مبارک حضرت اميرالمؤمنين علي(ع) بوده است.

به هنگام بررسي واقعه غدير به اصرارها و تاکيدات فراوان پيامبر(ص) درباره حضرت امير(ع) در روز غديرخم بر مي خوريم، که پيامبر(ص) هدفي جز توجه ويژه امت اسلامي به مساله امامت و ولايت ائمه معصومين و پيروي از آنها در جزء جزء برنامه ها و لحظه و لحظه زنگي نداشتند. در اين حال است که امت اسلامي از کج روي و گمراهي نجات پيدا نموده و راه صحيح و مستقيم رسالت پيامبر را در پرتو امامت ائمه معصومين عليهم السلام خواهد پيمود.

شرح واقعه غديرخم

در دهمين سال هجرت، پيامبر اسلام(ص) قصد زيارت خانه خدا را نمودند، فرمان حضرت رسول مبني بر اجتماع مسلمانان در ميان قبائل مختلف و طوائف اطراف مدينه و بلاد اسلامي،‌ اعلان شد، گروه عظيمي براي انجام تکاليف الهي و پيروي از تعليمات آن حضرت، با پيامبر خدا(ص) همراه شدند، اميرالمؤمنين هم که در آن زمان يمن بودند با جمعي از مردم به پيامبر و يارانشان ملحق شدند. اين تنها حجي بود که پيامبر بعد از مهاجرت به مدينه، با اين اعلان عمومي، ترتيب دادند، که اين حج با نامهاي مختلف از قبيل: حجه الوداع، حجه الاسلام، حجه البلاغ، حجه الکمال و حجه التمام، بيان شده است. پيامبر در روز شنبه 24 يا 25 ذي العقده به قصد حج با همه اهل بيت خود و به اتفاق تمام مهاجرين و انصار و قبايل عرب، حرکت کردند.[2] مورخين تعداد همراهان با پيامبر عظيم الشان را از 120 هزار تا 124 هزار ثبت نموده اند.[3]

مراسم حج به پايان رسيد و پيامبر(ص) راه مدينه را، در حالي که جمعيت کثيري که به شوق همسفري و يا آموختن مراسم حج، ايشان را بدرقه مي کردند و همگي در رکاب ايشان بودند، در پيش گرفتند چون کاروان به ((خم))[4] رسيدند. پيک وحي فرمود آمد و به پيامبر(ص) فرمان توقف داد. پيامبر نيز دستور داد که همه از حرکت باز ايستند و بازماندگان فرا رسند.

کاروانيان از توقف ناگهاني و به ظاهر بي موقع در اين منطقه بي آب،‌ آن هم در نيم روزي گرم که حرارت آفتاب سو زنده و زمين تفتيده بود، در شگفت ماندند.

مردم به همديگر مي گفتند: حتما فرمان عظيمي از جانب خداوند رسيده که پيامبر در اين موقع از روز همگي را از حرکت باز داشتند و دستور توقف دادند.

آري فرمان الهي به وسيله جبرئيل طي آيه: (يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله يعصمک من الناس) يعني اي پيامبر: آنچه از پروردگارت به تو نازل شد به مردم برسان و اگر چنين نکني رسالت را انجام ندادي، و خداوند تو را از گزند مردم حفظ مي کند. نازل شد.[5]

علامه اميني رحمه الله عليه در کتاب الغدير نام سي تن از دانشمندان و علماي اهل سنت را ذکر مي کند که آنان گفته اند آيه شريفه ( يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک…) در روز غدير خم درباره حضرت علي(ع) نازل شده است.[6]

در آن لحظات حساس طنين اذان ظهر سراسر بيابان را فرا گرفت و نداي تکبير موذنان بلند شد. مردم خود را براي اذان ظهر آماده کردند و پيامبر نماز ظهر را با آن اجتماع پرشکوه برگذار کردند و سپس به ميان مردم آمدند و بر منبري که از جهاز شتران ترتيب يافته بود، قرار گرفتند و حضرت علي(ع) را بر فراز منبر کنار خود قرار دادند.

که به نقل هاي مختلف در کتب فريقين اين حديث شريف بيان شده است که ما به جهت اختصار آنچه را که در کتاب مسند احمد بن حنبل بيان شده اشاره مي کنيم.

متن حديث غدير

احمد بن حنبل در کتاب مسند خود، به سند صحيح از زيدبن از قم چنين نقل مي کند:

همراه رسول خدا(ص) در سرزميني به نام(خم) فرود آمديم پيامبر خدا به نماز امر فرمود و در شدت گرما نماز را به پا داشت و پس از آن براي ما خطبه اي ايراد فرمود. آن بزرگوار در ضمن خطبه اش چنين فرمود: الستم تعلمون؟ الستم تشهدون اني اولي بکل مومن من نفسه؟

آيا نمي دانيد؟ آيا شهادت نمي دهيد که من به هر مومني از خودش سزاوارترم؟ همه مخاطبان در جواب گفتند: آري.

آنگاه حضرت رسول دست علي(رضي الله عنه) را گرفت و بالا برد و فرمود: من کنت مولاه فان عليا مولاه. اللهم عاد من عاداه و و ال من والاه.[7]

هر که من مولا و سرپرست او هستم، پس علي مولا و سرپرست اوست. خدايا دشمن بدار هر که با علي دشمني ورزد و دوست بدار آنکه با او از در دوستي در آيد.

شمار راوايان حديث غدير از صحابه

بيش از يک صد و بيست صحابه اين حديث را نقل کردند و محدثان اهل سنت در کتاب هايشان با سلسله سندهاي خود حديث غدير را از اينها نقل کرده اند و حديث غدير با سندهاي بسياري نقل شده که فراتر از حد تواتر است.

شکي در صدور آن از رسول خدا(ص) نيست، آنچنان که شمس الدين ذهبي به اين مطلب تصريح کرده است و بيش از 43 نفر از راويان مشهور و حافظان و پيشوايان اهل سنت اين حديث را نقل کردند و عده زيادي آن را متواتر دانسته اند.[8]

علامه اميني رحمه الله عليه راويان حديث (من کتب مولاه فهذا علي مولاه) را از صحابه 110 تن، از تابعين 84 تن و از روايان، حافظان و استادان حديث 360 تن را ذکر کردند.[9]

حديث متواتر واقعه غدير بيانگر اهميت فوق العاده و اصالت اعتقادي آن است به علاوه نکات برجسته که در آن» وجود دارد که اولا: توقف سه روزه در غدير خم (از 18 تا 20 ذي الحجه) و ثانيا: مورخ معروف اهل سنت ميرخواند در کتاب (روضه الصفا) مي گويد: پيامبر(ص) بعد از اتمام خطبه در خيمه اختصاصي خود نشستند و دستور دادند تا حضرت علي(ع) در خيمه ديگر بنشيند. بعد فرمود تا عموم مردم در خيمه علي(رضي الله عنه) وارد شوند و به او تهنيت بگويند. بعد از فارغ شدن مردان از تهنيت به حضرت امير(ع) رسول خدا همسران خود را دستور دادن تا نزد علي رفته و به حضرت تهنيت بگويند. آنان نيز چنين کردند.[10]

غدير، عيد نزد خداوند

غدير روز ياس و ناامدي کافران و روز عيد مومنين است چرا که خداوند در اين روز اين آيه را نازل کرد و فرمود: (اليوم يئس الذين کفروا من دينکم فلاتخشوهم و اخشون اليوم اکملت لکم دينکم و اتممت عليکم نعمتي و رضيت لکم الاسلام دينا)

آري، عيدي که منزلت آن نزد خداوند برتر و بالاتر و باارزش تر از همه اعياد است، چرا که در آن روز، دين کامل شد و نعمت بر مردم تمام شد با انتخاب ولايت و وصايت علي(ع) و آنگاه فرمود راضي شدم که اسلام دين شما باشد.

علامه اميني رحمه الله عليه بيش از پانزده تن از علما و دانشمندان اهل سنت را در کتاب ارزشمند الغدير ذکر نموده که آنان گفته اند: آيه (اليوم اکملت لکم دينکم) در روز غدير و درباره اميرالمؤمنين حضرت علي علي عليه السلام نازل شده است.[12]

غدير، عيد پيامبران

پيامبر اکرم(ص) به اميرالمؤمنين(ع) وصيت کرد که روز غدير را عيد بگيرد، سپس فرمود: انبيا هم چنين مي کردند و به جانشينان خود وصيت مي کردند که اين روز را عيد بگيرند.[13]

پيامبر فرمودند: روز غديرخم برترين عيد امت من است و آن روزي است که خداوند مرا فرمان داد تا برادرم علي را به عنوان جانشين خود معرفي کنم که امتم بعد من به وسيله او هدايت شوند.[14]

و فرمودند: (يوم غديرخم افضل اعياد امتي) روز غديرخدم برترين عيدهاي امت من است.[15]

غدير، روز و اوصياء و انبياء است: هذا يوم شيث، هذا يوم ادريس، هذا يوم يوشع، هذا يوم شمعون، چرا که به حسب تاريخ شيث وصي حضرت آدم، و يوشع جانشين حضرت موسي، و شمعمون جانشين حضرت عيسي(ع) بوده اند.[16]

گويا روز غدير يادآور نقاط حساس در نبوت و وصايت است که بسياري از انبيا از جمله پيامبر اسلام(ص) در آن تعيين جانشين و وصي خود کرده اند.

عيد گرفتن روز (غدير) از همان سال حجه الوداع و در همان بيابان غدير پس از اتمام خطبه پيامبر شروع شد. در طول سه روز توقف در غديرخم مراسمي برپا شد و حضرت شخصا از مردم خواستند که به او تبريک بگويند و مي فرود: (هنئوني، هنئوني) که اين سخن را در هيچ يک از فتح ها و پيروزي ها نفرموده بودند.

اولين تهنيت ها وتبريک ها را مردم به خود پيامبر و اميرالمومنين صلوات الله عليهما و آلهما عرض کردند و به همين مناسبت در آن ايام شعر سروده شد. اين سنت حسنه در فراز و نشيب تاريخ هم چنان ادامه يافت و به صورت يک سيره مستمر و موکد مورد توجه عام و خاص اهل اسلام بوده و هست. که اين نکته در کتاب (الغدير في الاسلام) تاليف شيخ محمد رضا فرج الله: صفحه دويست و نه،‌ آمده است.[17]

فضيلت عيد غدير در کلام ائمه معصومين(ع)

اول: اميرالمؤمنين(ع) در روز جمعه اي، که مصادف شده بود با روز غدير خم، خطبه اي را خواندند که در آن فرمودند: (ان الله جمع لکم معشر المؤمنين،‌ في هذا اليوم عيدين عظيمين کبيرين) که تعبير به (عيدين) کردند که اين خود دليل بر (تعيد) روز هجدهم ذي الحجه است.

و وقتي که حضرت شنيد که سخن رسول خدا(ص) در افضيلت وي بر ديگران مورد اتهام است، در رحبه ي کوفه (جاي وسيع اجتماعات) به حديث غدير استشهاد کردند.[18]

دوم: شيخ صدوق از حسن بن راشد روايت کرد که گفت به امام صادق(ع) عرض کردم: (فداي شما شوم آيا براي مسلمانان غير از عيد فطر و قربان، عيد ديگري هم است؟ حضرت فرمودند: آري، عيدي هست که از آن دو عيد بالا تر و ارزشمندتر است، عرض کردم چه عيدي است؟ امام فرمود: روزي که اميرالمؤمنين(ع) به امر خدا و پيامبر به خلافت منصوب شد.[19]

سوم: امام صادق(ع) فرمودند: عيد غدير، عيد بزرگ خدا است و خداوند پيامبري را مبعوث نفرمود مگر آنکه در آن روز عيد گرفته و حرمت آن را شناخته است و نام آن در آسمان روز عهد معهود است.[20]

چهارم: امام رضا(ع) فرمودند: روز غدير، روز عيد اهل بيت پيامبر(ص) است و هر کس اين روزها را عيد بگيرد خداوند مالش را افزون مي گرداند.[21]

عيد غدير در کلام اهل سنت

علما و بزرگان و دانشمندان اهل سنت همچون ابوريحان بيروني، ابن طلعه شافعي، ابن خلکان و … از روز غدير خم به نام (روز عيد) ياد کرده اند.[22]

خاتمه:

در پايان اميدواريم خداوند متعال همه ما را قدران اين نعمت بي همتاي الهي که همانا امامت و ولايت اميرالمؤمنين(ع) مي باشد قرار دارد و توفيق شکر اين نعمت را بر همه ما عنايت بفرمايد.

پژوهشگر: جواد زاهد

[1] . طبقات ابن سعد، ج 3،‌ ص 225.

[2] . طبقات ابن سعد، ج 3، ص 225.

[3] . نگاهي به حديث غدير، ميلاني، ص 38.

[4] . خم، در سه ميلي جحفه قرار دارد، و جحفه در چند ميلي (رابغ) سه راهي مدينه است و يکي از ميقاتهاي حجاج نيز است.

[5] . سوره مائده، آيه 67.

[6] . الغدير، ج 1، ص 214 _ 229.

[7] . مسند احمد بن حنبل، ج 5، ص 501، حديث 18838.

[8] . ناگهي به حديث غدير، ميلاني، ص 38 _ 42.

[9] . الغدير، ج 1، ص 151 _ 14 (روات حديث غدير)

[10] . تاريخ روضه الصفا، ج 2، ص 541.

[11] . همان.

[12] . الغدير، ج 1، ص 238 _ 230.

[13] . اسرار غدير، ص 208.

[14] . بحارالانوار، ج 37، ص 109.

[15] . آثار الصادقين، ج 14، ص 449.

[16] . وسايل الشيعه، ج 12، باب 14، کتاب الصوم، باب الصوم المندوب.

[17] . کتاب غدير و فضايل اميرالمؤمنين علي(ع)،‌ ص 57.

[18] . الغدير، ج 1، ص 159.

[19] . ثواب الاعمال، ص 99، بحارالانوار، ج 97، ص 111.

[20] . عوالم الغدير، ص 214.

[21] . عوالم، ج 3، ص 221.

[22] . الغدير، ج 1، ص 267.