مباهله

بسم الله الرحمن الرحیم
«فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ.

چکیده

ماجرای مباهله علاوه بر قرآنی بودن آن، واقعیتی عینی و تاریخی است که حقانیت رسالت پیامبر اسلام و اهل بیت علیهم السلام که همراه ایشان در این امر خطیر شرکت کردند را به اثبات می رساند. بی شک همراهی اهل بیت نه یک امر عادی، بلکه به دستور صریح خداوند متعال بود؛ تا بدین وسیله شأنیت و عظمت و صداقت تامه اهل بیت عصمت و طهارت برای همگان روشن وآشکار گردد. در این مقاله کوتاه سعی در اثبات حقانیت پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت در لابلای آیه مباهله و پیرامون آن می­شود.

مقدمه

زندگى پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله پر است از حوادث و ماجراهايى كه تماماً بر حقانيت آن حضرت دلالت مى كنند. از اين رو لازم است اين مسايل مهم با رويكردهاى گوناگون و با نگاهی ژرف بررسى شود؛ چرا كه هر كدام از اين مسايل بنا به حكمتى كه در آن نهفته است، داراى زوايايى گوناگون و البته به هم پيوسته اى است كه كنكاشى مجدانه را مى طلبد. شايد توجه بدان، مقدمه اى باشد براى نيل به حقايقى انكارناپذير ولى در عين حال پوشيده از چشم برخى افراد.

داستان مباهله يكى از اين ماجراها است که قرآن كريم آن را با بيانى بسيار روشن و در عين حال همراه با ظرائف و لطائفى حكيمانه ذكر مى­كند.

اين موضوع علاوه بر اثبات حقانيت پيامبر اسلام صلی الله علیه وآله نكاتى را در بردارد كه مرورى بر آن مى تواند مقدمه­ اى براى رسيدن به آن نكات باشد.

ماجرای مباهله

بعد از اينكه گروهى از نصرانى ها به خدمت پيامبر صلی الله علیه وآله رسيدند و در مورد حضرت عيسى علیه السلام با پيامبر صلی الله علیه وآله بحث و گفتگو كردند و با وجود اينكه حضرت انحرافات آنان را گوشزد نمودند؛ اما آنان نپذيرفتند و حاضر به مباهله شدند؛ بدين معنى كه همگى در يك جا جمع شوند و دروغگويان را مورد لعن خداوند قرار دهند. در اين هنگام وحى نازل شد و دستور مباهله را به پيامبر صلی الله علیه وآله ابلاغ نمود: « هر كس با تو درباره بندگى و رسالت عيسى علیه السلام مجادله كرد بعد از علمى که از مطالب يافتى به ايشان بگو بياييد ما فرزندان خود، شما فرزندان خود را، ما زنان خود و شما زنان خود را، ما انفس خود و شما نفس خود را بخوانيم و سپس مباهله كنيم و دورى از رحمت خدا را براى دروغگويان درخواست كنيم.[1]

فرداى آن روز هنگامى كه گروه نصرانى و عده اى از پيروان، براى مباهله به بيرون از مدينه آمده بودند، پيامبر اسلام صلی الله علیه وآله (به نقل از روايات شيعه و سنى) همراه حضرت على و فاطمه و امام حسن و امام حسين علیهم السلام حاضر شدند.[2] در اين حال رؤسا و دانشمندان نصرانى چون حضور اين خاندان را مشاهده کردند، صلاح را در ترك مباهله ديدند و حاضر به پرداخت جزيه شدند.

حال از اين آيه و ماجرا نكاتى را مى توان به دست آورد.

1. اثبات حقانيت پيامبر صلی الله علیه وآله و ايمان راسخ وى به رسالتش؛

از آنجائیکه سرانجامِ مباهله بین دو گروه حق و باطل عیان می گردید و آشکار شدن حقیقت، مانع از انجام مباهله برای پیروان باطل می شد؛ لذا هر کسی نمی توانست مسؤلیت چنین امر خطیری را بر عهده بگیرد به خاطر همین، سران نجران در آخر از انجام آن سر باز زدند؛ اما رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله به جهت ایمان راسخشان به رسالت و اعتماد کامل به حقانیت خویش، بر این امر استوار ماندند.

2. شرافت اهل بيت پيامبرصلی الله علیه وآله يعنى على، فاطمه، حسن و حسين

انسان به واسطه دعا و درخواست از خداوند، شرافت پيدا مى كند مخصوصاً اگر كسانى آنچنان به استجابت دعاى خود مطمئن باشند كه حاضر به مباهله با ديگران به خاطر ادعاى به حق خود باشند و شكى نيست كه دعاى پيامبر اسلام خود به تنهايى مستجاب است اما براى نشان دادن فضيلت اهل بيت علیهم السلام و اينكه آنان نيز سهمى از اين حقانيت و ادعا را دارند به آنها دستور گفتن آمين بعد از دعاى پيامبر صلی الله علیه وآله داده می شود واين چنين شرافت اهل بيت علیهم السلام نمايان مى شود.

3. اهل بیت شريك اثبات مدعاى پیامبر صلی الله علیه وآله

مشاركت اهل بيت علیهم السلام در مباهله به معناى شركت آنان در اثبات مدعاى پيامبر صلی الله علیه وآله يعنى دعوت به وحى و رسالت و دعوت به اسلام و جمله «لعنت الله على الكاذبين»، در آيه گوياى اين مطلب است چرا كه اولاً; كذب در جايى معنا دارد كه كسى ادعايى داشته باشد ثانیاً; اگر اين ادعا مخصوص پيامبر صلی الله علیه وآله باشد جمله به صورت مفرد مى آمد مثلا مى گفت «لعنت الله على من كان كاذباً»، پس جمع كاذبين به اين معنا است كه هر كدام از مدعيان چه پيامبر و افرادش و چه نصارى و پيروانش اگر دروغگو باشند مورد لعن خداوند واقع شوند؛ لذا اهل بيت از جمله مدعيان اين ماجرايند. البته بايد دانست كه هيچ يك از مؤمنين ديگر نمى توانند مصداق شريكان در مباهله و مدعاى پيامبر صلی الله علیه وآله باشند چرا كه تنها مصحح صدق امتثال، آوردن اهل بيت علیهم اسلام از طرف رسول خدا صلی الله علیه وآله بود و گرنه به خاطر لفظ « نسائنا» مى بايست حداقل دو نفر از زنان پيامبر صلی الله علیه وآله نيز در اين ماجرا شركت داده مى شدند.[3]

4. اهل بيت: شريك علم رسولالله صلی الله علیه وآله

از آنجا كه شراكت اهل بيت علیهم السلام در ادعاى پيامبر صلی الله علیه وآله بر حقانيت وى مطرح است پس به قرينه صدر آيه يعنى علم پيامبرصلی الله علیه وآله از طرف خدا (علم وحيانى) بر حقيقت مطلب يعنى رسالت پيامبرصلی الله علیه وآله و بندگى و نبوت حضرت عيسی علیه السلام «فمن حاجك فيه من بعد ماجائك من العلم»، اهل بيت علیهم السلام نيز در اين علم شريكند لذا تنها كسانى مى توانند در مباهله همراه پيامبرصلی الله علیه وآله حضور داشته باشند كه قبل از آن بر اين حقيقت توسط علم وحيانى[4] واقف باشند وگر نمى توان گفت كه اهل بيت علیهم السلام فقط در بخشى از اين ماجرا (انجام مباهله) دخالت داشته اند و در بخش عمده و پايه اين ماجرا «علم به وحدانيت خدا و بندگى عيسى علیه السلام دخالتى ندارند.

5. ارتباط آيه مباهله با آيه تطهير[5]

همان كسانى كه خداوند اراده كرده است تا از هر رجسى تطهير شان نمايد، مى توانند به همراه پيامبر صلی الله علیه وآلهدر مباهله شركت كنند و شريك مدعاى پيامبراسلام بر حقانيت رسالتش باشند.

6. حسنين علیهما السلام فرزندان رسول خدا صلی الله علیه وآله

از آیه مباهله این نتیجه نیز گرفته می­شود که فرزندان دخترى انسان، فرزندان حقيقى انسان محسوب مى شوند، همان طور كه مصاديق ابناءنا در آيه، وجود مبارك امام حسنو امام حسين علیهما السلام مى باشند و آنان فرزندان حقيقى رسول خدا صلی الله علیه وآله هستند.

کتابنامه

ثقة الاسلام كليني، اصول كافي،ترجمه محمدباقر كمره اي، چاپ هفتم، انتشارات اسوه تهران 1385شمسي.
محمد حسین طباطبايى تفسير الميزان، چاپ هجدهم، دفتز نشر جامعه مدرسین قم، سال 1367شمسی.
جلال الدین سیوطی، الدرالمنثور ج 2ص 39 دارالمعرفة عربستان، بیتا.
زمخشری، الکشاف.
امام فخرالرازی، التفسيرالکبیر، مکتب الاعلام الاسلامی، نشرالثالث جمادی الثانی 1411هـ ق.
ابن اثير، الكامل فی التاریخ،چاپ بیروت 1995م.
السيد علي الميلاني، آية المباهلة، چاپ اول1421ناشر، مركز الأبحاث العقائدية – قم.

1. سوره آل عمران، آيه 61.

2. جلال الدین سیوطی ،الدرالمنثور ج 2ص 39، زمخشری ،االکشاف،ج1ص370 ،ابن اثير، الكامل فی التاریخ، ج2ص293 ،فخررازی ،التفسیرالکبیر،الجزءالثامن، ص85 ذیل آیه مباهله

3. برای آگاهی بیشتر رک؛ تفسير الميزان، طباطبايى، ج 3، ذيل آيه 61، سوره آل عمران.

4. منظور از وحی در اینجا الهام و انباء است نه وحی رسالی. برای آگاهی بیشتر ازاین موضوع، رجوع کنید به کلینی، اصول کافی، ج2، كتاب الحجة، ص340.

5. « إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»،(احزاب 33)؛ همانا خداوند فقط مى‏ خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.

نویسنده: مهدی فاطمی نیا