بسم الله الرحمن الرحيم
پر واضح است كه نزد خداوند متعال ماهها از لحاظ فضيلت با هم برابر نيستند. روايات حاكي از اين است كه برخي از ماهها داراي فضيلت خاصي مي‌باشند،كما اينكه برخي روزها و شبها داراي ويژگي مخصوص به خود مي‌باشند، با حلول ماه رجب المرجب و در پيش بودن ليلة الرغائب در اين نوشته در پي بيان مقداري از فضائل ماه رجب و ليلة الرغائب هستيم.
1)رجب ماه خدا
قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): «رجب شهر الله و شعبان شهري و رمضان شهر امتي[1]»
رسول خدا در ضمن حديث مفصلي به جايگاه اين ماه پرداخته و ميفرمايند:« ماه رجب ماه خداست، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است.»
اينكه خداوند متعال ماه رجب را به خود نسبت دادهاند، حاكي از فضيلت فراوان اين ماه است.
2)رجب اسم نهري در بهشت
از امام موسي (عليه السلام) وارد شده كه: «رجب نهر في الجنة اشد بياضا من اللبن و احلي من العسل من صام يوما من رجب سقاه الله من ذلك النهر[2]»
ترجمه:« رجب نام نهري است در بهشت كه از شير سفيدتر و از عسل شيرين‌تر است، هر كس يك روز از رجب را روزه بگيرد، خداوند او را از آن نهر مي‌نوشاند.»
3)ماه رجب، فرصتي براي آمرزش
خداوند متعال هميشه بخشنده و مهربان است؛ ولي برخي از ايام ويژگيي دارند كه ما راحت‌تر مشمول آن رحمت واسعه مي‌شويم به عبارت ديگر مقتضي هميشه موجود است اما در برخي مواقع موانع مفقود يا كمترند، از جمله‌ي آن ايام، ماه رجب مي‌باشد.
رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در اين باره ميفرمايند: « من صامه كله استوجب علي الله ثلاثة اشياء: مغفرة لجميع ما سلف من ذنوبه و عصمة فيما بقي من عمره و امانا من العطش يوم الفزع الاكبر[3]»
ترجمه:« هر كس كل اين ماه را روزه بگيرد، از طرف خداوند سه چيز را مستحق مي‌شود؛ بخشش گناهاني كه تا بحال مرتكب شده، قدرت بازدارنگي در ادامه عمر، امان از عطش روز فزع اكبر»
ممكن است بگوييد، ما كه توان اين همه روزه گرفتن را نداريم! پاسخ اين است كه، خداوند متعال به هر كس اندازه وسعش تكليف مي‌كند[4]، و جالب اينكه در ادامه همين حديث پيرمردي ضعيف بلند شده و مي‌پرسد:«يا رسول الله اني عاجز عن صيامه كله» ترجمه:« اي رسول خدا من از روزه گرفتن كل اين ماه عاجزم» رسول خدا (صلي الله عليه و آله) در پاسخ ميفرمايند:«اولين روز اين ماه را روزه بگير،(همانا هر حسنه ده برابر حساب مي‌شود) و روز وسط و روز آخراين ماه را نيز روزه بگير، كه اگر چنين كني ثواب كسي كه تمام اين ماه را روزه بگيرد را درك مي‌كني!»
در مورد كساني كه دچار ضعف هستند يا مريضند و يا زناني كه غير طاهرند از رسول خدا(صلي الله عليه و آله) روايتي وارد شده است، كه حضرت مي فرمايند:«يتصدق في كل يوم برغيف على المساكين والذي نفسي بيده إنه إذا تصدق بهذه الصدقة فينال ما وصفت و أكثر ، انه لو اجتمع جميع الخلائق على أن يقدروا قدر ثوابه من أهل السماوات والأرضين ما بلغوا عشر ما يصيب في الجنان من الفضائل والدرجات[5]»
ترجمه:« بجاي روزه، در هر روز مقداري نان به مساكين صدقه دهد؛ قسم به كسي كه جانم در دست اوست اگر اين صدقه را انجام دهد به آنچه گفتم و بيشتر از آن نيز نايل مي‌گردد، كه اگر تمام خلايق جمع شوند تا مقدار ثواب آنرا اندازه بگيرند نمي‌توانند يك دهم فضايل و درجاتي كه در بهشت بدست مي‌آورد را محاسبه كنند.»
دوباره از آن حضرت سوال مي‌شود كسي كه توانايي اين كار را نيز نداشته باشد، براي بدست آوردن اين ثواب چه كند؟ رسول خدا (صلي الله عليه و آله) مي فرمايند:« فيسبح الله عز جل كل يوم من رجب إلى تمام ثلاثين يوما بهذا التسبيح مأة مرة : سبحان الاله الجليل، سبحان من لا ينبغي التسبيح إلا له، سبحان الأعز الأكرم، سبحان من لبس العز و هو له أهل[6]»
ترجمه: « كسي كه قادر به انجام اين كار هم نيست، خداوند متعال را با اين ذكر سبحان الاله الجليل، سبحان من لا ينبغي التسبيح إلا له، سبحان الأعز الأكرم، سبحان من لبس العز و هو له أهل در هر روز از اين ماه سي بار تسبيح كند»
4)رجب و زيارت قبر امام حسين (عليه السلام)
شان و منزلت امام حسين و فضيلت زيارت آن حضرت بر كسي پوشيده نيست، زيارت مضجع آن حضرت هميشه آثار و بركات فراوان خود را داشته و دارد، اما با اين حال در برخي ايام خداوند متعال اين فضائل و بركات را مضاعف نموده است، از جمله اين ايام مي‌توان به زيارت آنحضرت در اول ماه رجب اشاره كرد.
امام صادق (عليه السلام) ميفرمايند:«من زار الحسين بن علي عليهما السلام أول يوم من رجب غفر الله له البتة[7]»
ترجمه:« هر كس در اولين روز از ماه مبارك رجب، قبر امام حسين (عليه السلام) را زيارت كند خداوند حتما او را مي‌بخشد.» اين روايت نيز حاكي از فضيلت اين ماه مي‌باشد.»
5)روزه داري در ماه رجب
روزه يكي از عبادات پر فضيلت بوده و در برخي از ايام استحباب آن موكد مي‌گردد، از روايات معصومين دانسته مي‌شود ايام رجب فرصت خوبي براي بهره مندي از اين مواهب الهي مي‌باشد؛ در تاييد اين مطلب به ذكر يك روايت از ميان روايات عديده بسنده مي‌كنيم. شخصي به نام سالم مي‌گويد:«دخلت على الصادق جعفر بن محمد ( عليهما السلام ) في رجب وقد بقيت منه أيام ، فلما نظر إلي قال لي : يا سالم ، هل صمت في هذا الشهر شيئا ؟ قلت : لا والله يا بن رسول الله . فقال لي : لقد فاتك من الثواب ما لم يعلم مبلغه إلا الله عز وجل ، إن هذا شهر قد فضله الله وعظم حرمته ، وأوجب للصائمين فيه كرامته. قال: فقلت له: يا بن رسول الله، فإن صمت مما بقي شيئا ، هل أنال فوزا ببعض ثواب الصائمين فيه؟ فقال : يا سالم ، من صام يوما من آخر هذا الشهر، كان ذلك أمانا له من شدة سكرات الموت ، وأمانا له من هول المطلع وعذاب القبر ، ومن صام يومين من آخر هذا الشهر ، كان له بذلك جواز على الصراط ، ومن صام ثلاثة أيام من آخر هذا الشهر ، أمن يوم الفزع الأكبر من أهواله و شدائده ، و أعطي براءة من النار[8]»
ترجمه:« در ماه رجب به نزد امام صادق (عليه السلام) رفتم در حالي كه چند روز از اين ماه مانده بود، تا چشم امام به من افتاد، پرسيدند: اي سالم آيا در اين ماه روزه هم گرفته اي؟ سالم مي گويد: نه به خدا اي فرزند رسول خدا! امام ميفرمايند: آنقدر ثواب از تو فوت شده كه مقدار آن را فقط خدا مي داند. همانا اين ماه را خداوند فضيلت و احترام عظيمي عطا نموده است، و براي روزه داران اين ماه كرامت را واجب نموده است. سالم عرض مي‌كند: اي فرزند رسول خدا اگر در بقيه اين ماه روزه بگيرم آيا به مقداري از ثواب روزه داران اين ماه نايل مي‌شوم؟ امام ميفرمايند: اي سالم هر كس يك روز از آخر اين ماه را روزه بگيرد،اين روزه براي او امان از سختي هاي مرگ و امان از ترس مطلع و عذاب قبر است! و هر كس دو روز از آخر اين ماه را روزه يگيرد، جواز عبور از صراط به او داده مي‌شود! و هر كس سه روز از آخر اين ماه را روزه بگيرد، از روز فزع اكبر و اهوال شدايد آن روز در امان است و برايت از آتش جهنم به او داده مي شود»
اين حديث شريف نيز دال بر بركات فراوان اين ماه است، بطوري كه امام (عليه السلام)
به سالم، ثواب روزه داري در اين ماه را ياد آوري مي‌كنند.
6)ادعيه ماه رجب
براي اين ماه دعاهاي فراوان با مضامين عالي از ائمه معصومين وارد شده است كه مرحوم شيخ عباس قمي اين ادعيه را در يك جا گرد آوري نموده است كه مي توان به آن كتاب شريف رجوع كرد[9].
7)ليلة الرغائب
يكي از مهمترين شبها از لحاظ فضيلت اولين شب جمعه ماه رجب است كه توسط ملائكه به ليلة الرغايب يعني شب آرزوها نام گذاري شده است. براي بيان اهميت اين شب حديث شريفي از رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) را در ذيل مي‌آوريم.
«لكن لا تغفلوا عن ليلة أول جمعة منه، فإنها ليلة تسميها الملائكة ليلة الرغائب، وذلك إذا مضى ثلث الليل لا يبقى ملك في السماوات والأرض إلا و يجتمعون في الكعبة و حواليها، و يطلع الله عليهم اطلاعة فيقول لهم: يا ملائكتي سلوني ما شئتم، فيقولون: ربنا حاجاتنا إليك أن تغفر لصوام رجب فيقول الله عز وجل قد فعلت ذلك. ثم قال رسول الله ما من أحد يصوم الخميس أول خميس من رجب ثم يصلي ما بين العشاء والعتمة[10] اثني عشر ركعة، يفصل بين كل ركعتين بتسليمة، يقرأ في كل ركعة فاتحة الكتاب مرة واحدة و إنا أنزلناه في ليلة القدر ثلاث مرات، وقل هو الله اثني عشر مرة، فإذا فرغ من صلاته صلى على سبعين مرة، يقول: اللهم صل على محمد وعلى آله، ثم يسجد و يقول في سجوده سبعين مرة: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح، ثم يرفع رأسه فيقول سبعين مرة: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم إنك أنت العلى الأعظم، ثم يسجد سجدة أخرى فيقول فيها ما قال في الأولى ثم يسأل الله تعالى حاجته في سجوده، فإنها تقضى[11]»
ترجمه: «از شب جمعه‌ي اول اين ماه غفلت نكنيد، كه همانا شبي است كه ملائكه آنرا ليلة الرغائب ناميده اند، هرگاه ثلث شب سپري شد تمامي ملائك در كعبه و حوالي آن جمع شده، خداوند به آنها مي‌فرمايد: اي ملائكه‌ي من هر چه مي‌خواهيد از من سوال كنيد، ملائكه مي‌گويند: درخواست ما اين است كه صائمين اين ماه را ببخشي؟ خداوند مي‌فرمايد: انجام دادم. سپس رسول خدا (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد: هر كس پنج شنبه اول ماه رجب روزه بگيرد، و بين عشاء ونافله آن دوازده ركعت نماز بخواند، به اين نحو كه بعد از هر دو ركعت سلام نماز را بگويد، ودر هر ركعت يك بار سوره حمد و سوره‌ي قدر را سه بار و سوره‌ي توحيد را دوازده بار قرائت كند، بعد از فراغ از نماز بر من و آل من هفتاد بار صلوات بفرستد، بعد به سجده رفته و ذكر (سبوح قدوس رب الملائكة و الروح (را هفتاد بار تكرار كند، سپس سر از سجده برداشته و هفتاد بار ذكر (رب اغفر وارحم وتجاوز عما تعلم إنك أنت العلى الأعظم) را تكرار كند، دوباره به سجده رفته و همان ذكر را گفته و بعد از سر برداشتن از سجده حاجات خود را ذكر نمايد، همانا كه برآورده مي‌گردد.»
در پايان از خداوند متعال مي خو اهم تا به حق مولود اين ماه، امام المتقين ، حضرت علي (عليه السلام) مارا مشمول غفران خود نموده و از بركات اين ماه محروم نگرداند و در شب آرزوها، آرزوي ما كه همانا ظهور آقا امام زمان (عليه السلام) مي‌باشد را بر آورده نمايد؟
[1] – علامه مجلسي، بحار الانوار،ج104، ص126، چ دوم، 1403، موسسه الوفا، بيروت
[2] – محقق سبزواري، ذخيره المعاد، ص521، ج1، موسسه آل البيت
[3] – علامه مجلسي، بحار الانوار، همان
[4] – بقره: 2، آيه 286.
[5] – شيخ صدوق، محمد، فضايل اشهر الثلاثه، ص30، چ دوم،1412، دار المحجة البيضاء، بيروت
[6] – همان
[7] – قولويه، جعفر، كامل الزيارات، ص322، چ اول، موسسه نشر الفقاهه
[8] – شيخ صدوق، محمد، امالي، ص65-66، چ اول، موسسه بعثة
[9] – قمي، شيخ عباس، مفاتيح الجنان، باب فضايل و ادعيه ماه رجب
[10] مراد از عتمه نافله عشاء است
[11] – علامه مجلسي، بحار الانوار، همان
