پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت در آیه مباهله

بسم الله الرحمن الرحیم

(فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ) آل عمران، 61.

چکیده

ماجرای مباهله علاوه بر قرآنی بودن آن، واقعیتی عینی و تاریخی است که حقانیت رسالت پیامبر اسلام و اهل بیت: که همراه ایشان در این امر خطیر شرکت کردند را به اثبات می رساند. بی شک همراهی اهل بیت نه یک امر عادی، بلکه به دستور صریح خداوند متعال بود؛ تا بدین وسیله شأنیت و عظمت و صداقت تامه اهل بیت عصمت و طهارت برای همگان روشن وآشکار گردد. در این مقاله کوتاه سعی در اثبات حقانیت پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت در لابلای آیه مباهله و پیرامون آن می­شود.

مقدمه

زندگى پيامبرصلی الله علیه وآله و سلم پر است از حوادث و ماجراهايى كه تماماً بر حقانيت آن حضرت دلالت می كنند. از اين رو لازم است اين مسايل مهم با رويكردهاى گوناگون و با نگاهی ژرف بررسى شود؛ چرا كه هر كدام از اين مسايل بنا به حكمتى كه در آن نهفته است، داراى زوايايى گوناگون و البته به هم پيوستهاى است كه كنكاشى مجدانه را می طلبد. شايد توجه بدان، مقدمهاى باشد براى نيل به حقايقى انكارناپذير ولى در عين حال پوشيده از چشم برخى افراد.

داستان مباهله يكى از اين ماجراها است که قرآن كريم آن را با بيانى بسيار روشن و در عين حال همراه با ظرائف و لطائفى حكيمانه ذكر مى­كند.

اين موضوع علاوه بر اثبات حقانيت پيامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلم نكاتى را در بردارد كه مرورى بر آن می تواند مقدمه­اى براى رسيدن به آن نكات باشد.

ماجرای مباهله

بعد از اينكه گروهى از نصرانىها به خدمت پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم رسيدند و در مورد حضرت عيسى(ع) با پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم بحث و گفتگو كردند و با وجود اينكه حضرت انحرافات آنان را گوشزد نمودند؛ اما آنان نپذيرفتند و حاضر به مباهله شدند،؛ بدين معنى كه همگى در يك جا جمع شوند و دروغگويان را مورد لعن خداوند قرار دهند. در اين هنگام وحى نازل شد و دستور مباهله را به پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم ابلاغ نمود: « هر كس با تو درباره بندگى و رسالت عيسى(ع ) مجادله كرد بعد از علمى که از مطالب يافتى به ايشان بگو بياييد ما فرزندان خود، شما فرزندان خود را، ما زنان خود و شما زنان خود را، ما انفس خود و شما نفس خود را بخوانيم و سپس مباهله كنيم و دورى از رحمت خدا را براى دروغگويان كه يا مائيم يا شما درخواست كنيم»[2]

فرداى آن روز هنگامى كه گروه نصرانى و عدهاى از پيروان، براى مباهله به بيرون از مدينه آمده بودند، پيامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلم (به نقل از روايات شيعه و سنى) همراه حضرت على و فاطمه و امام حسن و امام حسين: حاضر شدند.[3] در اين حال رؤسا و دانشمندان نصرانى چون حضور اين خاندان را مشاهده کردند، صلاح را در ترك مباهله ديدند و حاضر به پرداخت جزيه شدند.

حال از اين آيه و ماجرا نكاتى را می توان به دست آورد.

اثبات حقانيت پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم و ايمان راسخ وى به رسالتش؛

از آنجائیکه سرانجامِ مباهله بین دو گروه حق و باطل عیان می گردید و آشکار شدن حقیقت، مانع از انجام مباهله برای پیروان باطل می شد؛ لذا هر کسی نمی توانست مسؤلیت چنین امر خطیری را بر عهده بگیرد به خاطر همین، سران نجران در آخر از انجام آن سر باز زدند؛ اما رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم به جهت ایمان راسخشان به رسالت و اعتماد کامل به حقانیت خویش، بر این امر استوار ماندند.

2. شرافت اهلبيت پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم يعنى على، فاطمه، حسن و حسين:.

انسان به واسطه دعا و درخواست از خداوند، شرافت پيدا مىكند مخصوصاً اگر كسانى آنچنان به استجابت دعاى خود مطمئن باشند كه حاضر به مباهله با ديگران به خاطر ادعاى به حق خود باشند و شكى نيست كه دعاى پيامبر اسلام خود به تنهايى مستجاب است اما براى نشان دادن فضيلت اهلبيت:و اينكه آنان نيز سهمى از اين حقانيت و ادعا را دارند به آنها دستور گفتن آمين بعد از دعاى پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم داده می شود واين چنين شرافت اهلبيت:نمايان مىشود.

اهل بیت شريك اثبات مدعاى پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم

مشاركت اهلبيت:در مباهله به معناى شركت آنان در اثبات مدعاى پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم يعنى دعوت به وحى و رسالت و دعوت به اسلام و جمله «لعنت الله على الكاذبين» در آيه گوياى اين مطلب است چرا كه اولاً; كذب در جايى معنا دارد كه كسى ادعايى داشته باشد ثانیاً; اگر اين ادعا مخصوص پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم باشد جمله به صورت مفرد می آمد مثلا مىگفت «لعنت الله على من كان كاذباً» پس جمع كاذبين به اين معنا ا ست كه هر كدام از مدعيان چه پيامبر و افرادش و چه نصارى و پيروانش اگر دروغگو باشند مورد لعن خداوند واقع شوند لذا اهل بيت از جمله مدعيان اين ماجرايند. البته بايد دانست كه هيچ يك از مؤمنين ديگر نمىتوانند مصداق شريكان در مباهله و مدعاى پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم باشند چرا كه تنها مصحح صدق امتثال، آوردن اهل بيت:از طرف رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم بود و گرنه به خاطر لفظ « نسائنا» می بايست حداقل دو نفر از زنان پيامبرصل الله علیه و آله و سلم نيز در اين ماجرا شركت داده مىشدند.[4]

4. اهلبيت: شريك علم رسولالله صلی الله علیه وآله و سلم

از آنجا كه شراكت اهلبيت: در ادعاى پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم بر حقانيت وى مطرح است پس به قرينه صدر آيه يعنى علم پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم از طرف خدا (علم وحيانى) بر حقيقت مطلب يعنى رسالت پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم و بندگى و نبوت حضرت عيسى (ع) «فمن حاجك فيه من بعد ماجائك من العلم» اهلبيت: نيز در اين علم شريكند لذا تنها كسانى می توانند در مباهله همراه پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم حضور داشته باشند كه قبل از آن بر اين حقيقت توسط علم وحيانى[5] واقف باشند وگر نمىتوان گفت كه اهلبيت: فقط در بخشى از اين ماجرا (انجام مباهله) دخالت داشته اند و در بخش عمده و پايه اين ماجرا «علم به وحدانيت خدا و بندگى عيسى(ع) دخالتى ندارند.

5. ارتباط آيه مباهله با آيه تطهير[6]

همان كسانى كه خداوند اراده كرده است تا از هر رجسى تطهير شان نمايد، مىتوانند به همراه پيامبر صلی الله علیه وآله و سلم در مباهله شركت كنند و شريك مدعاى پيامبراسلام بر حقانيت رسالتش باشند.

6. حسنين علیهماالسلام، فرزندان رسول خداصلی الله علیه وآله و سلم

از آیه مباهله این نتیجه نیز گرفته می­شود که فرزندان دخترى انسان، فرزندان حقيقى انسان محسوب مىشوند، همانطور كه مصاديق ابناءنا در آيه، وجود مبارك امام حسنو امام حسينعلیهما السلام می باشند و آنان فرزندان حقيقى رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم هستند.

کتابنامه

ثقة الاسلام كليني، اصول كافي،ترجمه محمدباقر كمره اي، چاپ هفتم، انتشارات اسوه تهران 1385شمسي
محمد حسین طباطبايى تفسير الميزان، چاپ هجدهم، دفتز نشر جامعه مدرسین قم، سال 1367شمسی
جلال الدین سیوطی، الدرالمنثور ج 2ص 39 دارالمعرفة عربستان، بیتا
زمخشری، الکشاف،
امام فخرالرازی، التفسيرالکبیر، مکتب الاعلام الاسلامی، نشرالثالث جمادی الثانی 1411هـ ق
ابن اثير، الكامل فی التاریخ،چاپ بیروت 1995م
السيد علي الميلاني، آية المباهلة، چاپ اول1421ناشر، مركز الأبحاث العقائدية – قم

مهدى فاطمى نيا[1]

[1].پژوهشگر حوزه مذاهب اسلامی

[2]. سوره آل عمران، آيه 61.

[3]. جلال الدین سیوطی ،الدرالمنثور ج 2ص 39، زمخشری ،االکشاف،ج1ص370 ،ابن اثير، الكامل فی التاریخ، ج2ص293 ،فخررازی ،التفسیرالکبیر،الجزءالثامن، ص85 ذیل آیه مباهله .

[4]. برای آگاهی بیشتر رک؛ تفسير الميزان، طباطبايى، ج 3، ذيل آيه 61، سوره آل عمران.

[5]. منظور از وحی در اینجا الهام و انباء است نه وحی رسالی. برای آگاهی بیشتر ازاین موضوع، رجوع کنید به کلینی، اصول کافی، ج2، كتاب الحجة، ص340.

[6]-وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا(احزاب 33)و در خانه‏هاى خود بمانيد، و همچون دوران جاهليّت نخستين (در ميان مردم) ظاهر نشويد، و نماز را برپا داريد، و زکات را بپردازيد، و خدا و رسولش را اطاعت کنيد؛ خداوند فقط مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.